Duygusal zekâ ve güvenli davranış

Duygusal Zekâ genel olarak, kişinin kendi duygularını ve başkalarının duygularını ne kadar iyi anladığı, tanımladığı ve yönetebildiği ile ilgilidir. Bir başka deyişle Duygusal Zekâ, ilişkiye, iletişime, performans ve başarıya katkıda bulunan yetkinlikler kümesidir. Daniel Goleman’a göre bu yetkinlikler; öz bilinç, öz yönetim, sosyal bilinç ve ilişki yönetimi olarak sıralanabilir. Bu yetkinliklerin her birini oluşturan alt yetkinlikler vardır.

Başlıkta yer alan “Güvenli Davranış” kavramı ise; kişinin duygularını, inançlarını ve düşüncelerini ifade etme ve kişinin haklarını yıkıcı olmayan bir şekilde savunma yeteneğidir.

Güvenli davranış sergileyen kişi; kendi haklarını ve başkalarının haklarını kolayca savunur, düşünce ve duygularını açıkça ifade eder, fikirlerini başkalarını kırmadan ve kırılmadan açıkça paylaşır ve iletişime açıktır.

Güvenli Davranış, kendinize ve diğer insanlara saygı duymak, insanları eşit görmek, onları etkin ve değer vererek dinlemek, açık, doğrudan ve dürüst iletişim kurmaktır.

Güvenli Davranış, Duygusal zekânın önemli bileşenlerinden öz yönetim ve ilişki yönetimi ile yakından ilgilidir. Sağlıklı kişisel ve profesyonel ilişkilere sahip olmak, güvenli davranışı geliştirmek, edinilmesi gereken önemli bir beceridir.

Duyguları olumlu ya da olumsuz olarak etiketlemek her zaman doğru olmayabilir. Bu noktada önemli olan duyguların nasıl ifade edildiği ve duyguların verdiği bilginin alınıp alınmamasıdır. Duyguları sağlıklı otantik ifade, olumlu ilişkilere yol açar, olumsuz sağlıksız ifadeler ise ilişkinin bozulmasına yol açar. Sağlıklı ifade etmenin bir yolu, “Güvenli Davranış” ile ifade etmektir.

Aile, iş ve özel yaşamda çevremizdekiler ile kurulan iletişim çok önemlidir. Çoğu insan, sağlıklı bir fonksiyonel grup veya ekibin parçası olduğunda, etkin iletişim kurabildiğinde verimlilikleri üst seviyeye çıkar. Güvenli Davranış, iş birliği ve uyumun, ekip değerlerinin güçlenmesi açısından sağlıklı bir ortamın oluşturulması ve kolaylaştırmanın en önemli anahtarıdır.

Güvenli davranışı net ortaya koyabilmek için güvenli davranış dışında görülen 3 davranış tarzını ortaya koymak gerekir. Bunlar;

• Yönlendirme (Manipülatif, Dolaylı) Davranışı: Başkalarının haklarına saygı duyar gibi görünüp gerçekte saygı göstermemektir. Diğer kişilerin kendini suçlu hissetmesini sağlamak ya da reddedici mesaj vermektense, unutturmayı ve unutmayı seçen davranışlar gösterirler. Bu davranış diğerlerine yönelik olma ve gizlilik ile karakterize edilir. Asıl amacını net olarak ortaya koymadan diğerleri ile ilgileniyormuş gibi görünüp amacına ulaşmak için bir manipülasyon stratejisi takip etmektir. Kişisel görüşlerini açıklamaktan çok başkalarının fikirlerinin arkasına saklanmayı tercih ederler. Kendi gereksinimlerini karşılamak için başka kişilerin enerjilerini, zamanlarını, yeteneklerini kullanırlar. Amaçlarına ulaşmak için hile, baştan çıkarma yöntemlerini kullanırlar. Duruma ve kişiye göre değişkendir.

• Kaçma (Pasif, Çekingen) Davranışı: Kişinin kendi duygularını, düşüncelerini ve gereksinimlerini inkâr etmesi, kendi haklarına önem vermemesi veya başkalarının kendi haklarını ihlal etmesine izin vermesi ve kendini savunamaması olarak tanımlanabilir. Çekingen kişiler, duygu ve düşüncelerini rahatlıkla ifade edemeyen, diğerlerine sınır koyma, hayır diyebilme, kendi kararlarını verme güçlüğü yaşayan, kaygılı bireyler olarak tanımlanmaktadır. Bu davranışta içe dönüklük ve gizlilik boyutları öne çıkmaktadır. Aşırı boyutlara vardığında diğerleriyle iletişimin kesilmesini getirir.

• Saldırgan (Agresif,) Davranış: Kişilerin haklarını korumada, düşüncelerini genellikle dürüst olmayan, uygunsuz ve diğer kişilerin haklarını hiçe sayarak söyleme biçimidir. Bu şekilde davranan kişiler, kendilerini güçlü ve diğerlerinin güdülmeye ihtiyacı olduğuna inanırlar. Herhangi bir karşıt fikre hoşgörü göstermezler. Çevreyle ilişkileri korkutmaya dayanır, diğerlerinin hakları yokmuşçasına davranırlar.

Güvenli (Atılgan, Asertiv) Davranış:

Güvenli Davranış, kendini açıkça ve sakince ifade edebilme, etkili davranma olarak gerçekleşir. Bireyin; benliğine, onuruna, haklarına sahip çıkması, görüş duygu ve düşüncelerini pasif kalmadan, saldırganda olmadan, kendi inançlarına ve gereksinmelerine saygı duyduğu kadar, başkalarının inanç ve gereksinmelerine de saygı duyarak dürüstçe ve doğrudan ifade etmesi demektir. Konu ne kadar zor olursa olsun karşısındakine serinkanlılıkla hitap etmek şeklinde kendini gösterir. Büyük ölçüde doğallık içerir. Diğerlerini dinlerken, kendine güvenme ve olumlu olma demektir. Anlaşmaya istekli olmak ve uygulanabilir uzlaşmaya varabilmektir.

Güvenli Davranışın bu özellikleri; kişin duygusal zekâsını olumlu yönde etkileyecek özelliklerdir. Güvenli Davranışı geliştirebilme ile ilgili bazı önerileri şöyle sıralamak mümkündür.

• Öz farkındalığa odaklanmak.
• Değerlerini keşfetmek.
• Kendi haklarını ve mevcut durumu net olarak bilmek.
• Birlikte yaşanan ya da çalışılan kişileri tanıma, anlama konusunda çaba harcamak.
• İlişkilerde ve iletişimde sağlıklı sınırlar belirlemek. Bu “HAYIR” diyebilmeyi sağlayacaktır. Sınırlar, yaşamda neyin kabul edilebilir olduğunu ve neyin olmadığını gösterir, bu da kişiye haklarını bilmesi konusunda yardımcı olur.
• Olumlu iç ses ve öz şefkat göstermek.
• Eylemleri ve sonuçları bilmek ve sorumluluk alabilmek.

Bu sıralananlar geliştirilebilir bir yol olan “Güvenli Davranış” becerisini güçlendirme konusunda önemli katkı sağlayacaktır.