İş hayatında “kişilik”

Şirketlerin başarı ve başarısızlıkları, çalışma ortamlarının şekli insan davranışları ile şekilleniyor. İnsandan gelen özelliklerden tamamen bağımsız bir şirket ya da örgüt modelinin varlığından, en azından şu an için, bahsetmek mümkün değil.

İnsan, çalışma hayatının hala en temel bileşenlerinden biri. İnsan ile birlikte gelen kişilik özellikleri de iş hayatının şekillenmesinde önemli bir yer tutuyor. Kişilik konusu örgütsel davranış ve insan kaynakları yönetimi açısından birçok boyutta ele alınan önemli bir konu. Bu nedenle, çalışan davranışlarını daha iyi anlama, çalışan davranışlarının çalışma hayatı ile birlikte değişimini analiz etme ve yorumlama, örgüt ve çalışan davranışı arasındaki etkileşimi inceleme imkanı sunması açısından kişilik konusu, şirketler tarafından üzerinde durulması gereken bir alan. İnsan kaynakları yönetimi açısından ise adayların işin niteliklerine uygunluğunun sınanması, işin adayın beceri ve beklentilerini karşılama potansiyelinin tespit edilmesi açısından kişilik konusu önemli rol oynuyor. Diğer taraftan, çalışanların kişilik özellikleri ile iş tatmini, liderlik ve çatışma yönetim tarzları gibi örgütsel değişkenler arasında anlamlı bir ilişki olduğu bilimsel çalışmalar tarafından da destekleniyor.

Çalışma yaşamında, kişilik analizinde kullanılan birçok test ve yöntem bulunuyor. Beş faktör kuramı, Enneagram, MBTI bunlardan bazıları. Dünyada Fortune 100 şirketlerinin %89’u, Fortune 500 şirketlerinin %80 i MBTI’ ı kullanıyor. 10.000’ den fazla şirket yılda 2 milyondan fazla test yapıyor. Bu yüzdenin dışında kalan şirketlerde de işe alım sürecindeki testlerin birçoğu, MBTI adını taşımasa da aslında temelinde MBTI’ a çok benzer özellikler taşıyor. Boston Consulting Group, McKinsey, Bain, Deloitte, Accenture gibi önde gelen danışmanlık şirketleri işe alım ve insan kaynakları süreçlerinde MBTI’ dan yararlanıyor. İstatistikler MBTI’ ın ABD’ de 10.000’den fazla şirket, 2500 kolej ve üniversite ve 200 devlet kurumu kullandığını gösteriyor. MBTI’ ı diğer kişilik testlerinden ayıran en önemli fark ise, diğer kişilik testlerine göre çok daha basit ve anlaşılır bir çerçeveye dayanıyor oluşu.

Peki neden, dünyanın önde gelen şirketlerinde ve kurumlarında, MBTI bu kadar önemseniyor?

Genel olarak, insanların sahip olduğu kişilikleri anlayamadığımızda, onları kendi bakış açılarımıza göre değerlendiriyor ve yargılama eylemine giriyoruz. Davranışları görüşlerimize uymadığında da onları kınıyoruz. Özellikle iş yaşamında karşılaşılan çatışma ve zıtlaşmaların temelinde de bu farklılıkları görmeme durumu yatıyor. İşverenlerin çalışanlarda en çok tercih ettiği üç özellik konusunda yapılan bir araştırmada, ankete katılan kişilerden %84’ ü, en üst sıraya iyi ilişkiler kurmayı yazıyor. Bu kapsamda bir arada çalışan insanların, pozisyonları, görev ve sorumlulukları birbirlerinden farklı olduğu gibi, kişiliklerinin de birbirinden kısmen veya tamamen farklı olduğunu bilmek ve buna göre ilişkileri yönetebilmek önem kazanıyor. Aynı şirkette ya da aynı ekipte bir arada çalışan insanların, kendilerine göre güçlü ve zayıf yanları olduğunu, heyecanlarının, beklentilerinin, baktıklarının ve gördüklerinin farklı olduğunu bilmek gerekiyor. Bu açıdan MBTI bize, hem çalışanlarımızı tanımak, hem de çalışanların birbirlerini ve kendilerini tanıması açısından bir yol gösterici oluyor. Bununla birlikte, çalışanları güçlü yönleri ile eşleşen rollere yerleştirmek için de MBTI faydalı bir araç olarak kullanılıyor.

Amerikalı bir şirket yöneticisi, kendi tecrübesini şu şekilde aktarıyor:

 ”Biz geleneksel bir finansal hizmetler organizasyonuyuz. Arka ofis çalışanlarımızın büyük çoğunluğu, büyük ölçüde yapılandırılmış, detay odaklı bir rol için çok uygun olan ISTJ’ lerden oluşuyor. Bu çalışanların yöneticilerini ise ESTJ ve ENTJ’ lerden seçtik.

Müşteri ile karşı karşıya olunan roller ve bu çalışanların yöneticileri için, ikna gücü daha kuvvetli olan ESTP veya ENTP kategorisinden destek aldık. ”

MBTI, aynı zamanda ekip çalışmalarında ekibin etkinliğini artırmaya yönelik olarak da kullanılıyor. MBTI ile ekip üyeleri, birbirlerinin doğuştan gelen farklılıklarını görebiliyor, ekipteki diğer kişilerin hatta kendilerinin dünyayı nasıl algıladıkları ve nasıl hareket etmeyi tercih ettikleri hakkında bilgi sahibi oluyorlar.

Ünlü danışmanlık firmaları, müşteri ile yaptıkları görüşmenin ilk aşamasında, tüm katılımcılara MBTI kişilik testi uyguluyor ve sonuçlarla ilgili özet bir rapor sunuyorlar. Testin sonucuna göre herkesin beklentileri, iletişim dili, karar verme biçimi vb. açık bir şekilde ortaya konuluyor. Bu yöntemin, hem toplantı hem de sonrasındaki hizmet süreçlerinin verimini önemli ölçüde artırdığını dile getiriyorlar.

İnsanlar, başkalarının davranışlarının nedenlerini anlayamayabilirler. Örneğin, bazıları problemler üzerinde düşünmek için vakte ihtiyaç duyarken, bazıları hızlı bir şekilde çözüm bulup, harekete geçmeyi tercih eder. Bazıları, eleştiri yapmaktan çekinmezken, bazıları eleştiriyi bir saldırı olarak kabul edebilir; bazıları sınırları kesin olarak belirlenmiş görevlerde kendini mutlu hissederken, bazıları rahat ve esnek çalışmayı tercih eder, onlar için son teslim tarihleri ve planlar katlanılmazdır. Bu gibi durumlar, insanlar birbirlerini anlayamadığında sinir bozucu olabilir, hem çalışanın hem de ekibin motivasyonunu düşürdüğü gibi şirket açısından da değer kaybına neden olur.

MBTI testinin ortaya koyduğu sonuçları bildiğinizde, kendinizin ve etrafınızdakilerin, dünyaya bakış açılarının farklı olduğunu, nedenlerini ve nasıllarını açık bir şekilde görebiliyorsunuz.

MBTI değerlendirmesi hiçbir zaman işe alım kararı alırken, adayın bakış açısı, motivasyonları, tercihleri, iş ahlakı, zekası ve yetenekleri hakkında kapsamlı bir fikir verebilir. Mükemmel adayı işe almak için ya da doğru kişiyi doğru pozisyona yerleştirmek için MBTI tek başına bağımsız bir yöntem olmasa da MBTI değerlendirmesi ile mümkün olan en iyi kararı almak için gerekli aday bilgilerini toplayabilirsiniz.

Bu konu uzun ve oldukça detaylı. İlerleyen günlerde, sıkça yetenek yönetimi alanına ve MBTI’ a ilgi duyanlar için;  bu konuda ilgi ve farkındalık uyandırmak için farklı perspektiflerden yazıyor ve bilgi paylaşıyor olacağım.

Aşağıda MBTI kişilik tiplerinin pozisyon tanımlamalarında nasıl kullanıldığı ile ilgili iş hayatının içindeki gerçek bildirimlerden alınmış birkaç örnek var. Gelecek paylaşımlara kadar, bir ön bilgi olarak göz atabilirsiniz.

–       Şirketin görev bilinci yüksek, işkolik birine ihtiyacı varsa: ESTJ – ISTJ

–       Şirket hızlı düşünme kabiliyeti olan birine ihtiyaç duyuyorsa: ESTP veya ENTP

–       Şirketin organizasyonel ve taktiksel becerilere ihtiyacı varsa:  ENTJ

–       Şirketin motive edici ya da kitlesel tanıtım yapacak bir çalışana ihtiyacı varsa: ENFP

–       Şirkettin rahat, zamanı doğru yönetebilen, mikro alanlara girmeyen, duygusal konularla ilgilenmeyen, minimum insan ilişkileri ile çalışabilecek bir lidere ihtiyacı varsa: INTJ

–       Aynı özelliklerde sahip ancak pazarlama ve reklam yönü kuvvetli bir lidere ihtiyacı varsa: INFJ

–       Şirketin bir mentor, motivatör, diplomata ihtiyacı varsa: ENFJ

–       Şirketin tek bir iş üzerinde, sıfır baskı, esnek teslim tarihi ve esnek bir program ile çalışacak, yaratıcı biri kişiye ihtiyacı varsa: INFP

–       Şirketin eğlenceli ve renkli bir kişiye ihtiyacı varsa: ESFP