Problem yaklaşımı!

Her gün hem iş hayatında hem de özel yaşantımızda onlarca problemle karşılaşıyoruz.  Probleme yaklaşım kişiden kişiye farklılık göstermekle birlikte; genelde yüzeysel bakış açısıyla değerlendirip hemen kurtulma yönünde hızlı çözümler geliştirme, yokmuş gibi davranma veya problemi ortaya çıkaranı suçlama gibi farklı tepkiler geliştirebiliyoruz.

Bu da genellikle eğitim hayatında edinemediğimiz detaylı analiz yapma yetimizin gelişmemiş olmasından veya uğraşmak istemememizden kaynaklanıyor. Bana problemle değil çözümle gelin diyen yöneticilerimiz buna en güzel örnek olsa gerek.

Halbuki problem; Dewey’e göre, insan zihnini karıştıran,  ona meydan okuyan ve inancı belirsizleştiren her şey iken (Dewey, 1991’den akt. Baykul ve Aşkar,  1987),  Morgan’a göre ise (1999’dan akt. Arslan, 2005, s.50) bireyin bir hedefe ulaşmada engelleme ile karşılaştığı çatışma durumudur. Problem kavramı genellikle karmaşık ve sıkıntılı bir durum olarak tanımlanırken problem çözme ise hayatta karşılaşılan güçlükleri belirleme,  hissetme,  kavrama,  problemle ilgili bilgi toplama,  çözüm yollarını belirleme,  bu yollar arasından en doğru olanı seçip uygulama ve değerlendirme olarak tanımlanır (Bingham, 1998). Bu yönüyle problem çözme hayata ve topluma uyum süreci olarak düşünülmüş ve bazı araştırmacılar problemlerin,  zorluk ve güçlükler olarak değil,  fırsatlar olarak değerlendirilmesini önermişlerdir (Şahin,  2004). Problem çözme üst düzey zihinsel etkinlik gerektirir (Demirci, 2000).

Dolayısıyla, etkin bir problem çözümü için ilk yapmamız gereken problemin gerçek tanımının yapılması ve doğru çözüm yolunun belirlenmesidir. Problemin niteliğine göre, problemi kapsamlı olarak ele almak için; Balık kılçığı( ISHIKAWA), Beyin fırtınası, 6 Şapkalı Düşünme Taktiği, Kaizen vb teknikleri veya kök nedene ulaşıp problemleri tamamen ortadan kaldırmak için 5 Neden ve Pareto gibi teknikleri ve/veya bunların kombinasyonlarını kullanabilirsiniz. Daha sonraki yazılarımda bu tekniklerin uygulama şekilleri hakkında daha detaylı incelemeler sunacağım. Hangi tekniği kullanırsanız kullanın, problem çözmede en önemli kural takım çalışmasıdır. Ancak Einstein’ın “Bir problemi, onu yaratan beyinlerle çözemezsiniz” sözünü unutmamak gerekir. Bazen bir problemin kök nedeni çok belli olabilir, bu durumda problem tekniklerini kullanmanıza gerek olmayabilir. Karmaşık ve birden fazla kök nedenin oluşturduğu problemlerde tüm nedenlerin irdelenmesi sonrasında da geçekten probleme neden olup olmadığı açısından doğrulanması gerekir.

Özellikle Balık Kılçığı gibi birçok nedenin ele alındığı yöntemlerde önceliği belirlemek için 80/20 kuralını kullanmak faydalı olacaktır. Wilfred Pareto tarafından bulunmuş olan ve günümüzde Pareto olarak anılan 80/20 kuralına göre probleme neden olan etmenlerin %20’si, problemin %80’nini oluşturur.  Zaman tasarrufu ve öncelik belirleme açısından son derece faydalı olan bu yöntemin temelinde iyi gözlem ve analizin etkin yapılması yatar.

Sonuç olarak, bir problemi ortadan kaldırmanın en etkili yolu onu kökünden çözmektir. Sümen altı etmek, sıcak patates oynamak(suçu başkasına atmak) ve şikayet etmek problem çözme yöntemi değildir.  Bu aşamada probleme değil çözüme odaklanmak, hızlı problem çözümü için en etkili yöntemdir. Ayrıca tek başınıza hareket etmeniz size hem zaman kaybetmenize, hem de kök nedene inmekte zorlanmanıza neden olabilir. Her şeyi bilmemiz nasıl mümkün olmadığı gibi, gerektiğinde ilgili kişilerden yardım isteme erdemine sahip olmak gerekir. 

Kaynaklar;

Tekşan, Kezban (2013) Problem Solving Method in Three Stories of Omer Seyfettin and Their Use in Turkish Language Teaching, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl 13, Sayı 25, Mart 2013, 310 – 341