Stresli misiniz?

Cevabınız “EVET!” ya da “OLABİLİR” ise, bu yazı size iyi gelecek.

Stres, aslında günlük konuşmalarda kullanıldığı gibi endişe ve sıkıntı anlamına gelmez.

Stres; karşılaşılan yeni durumlarda insanın ruhsal, bedensel sınırlarının zorlanmasıdır. Organizma bu yeni duruma uymak için belli tepkiler gösterir. Buna stres tepkisi denir.

Ve aslında normal koşullarda bizim hayatta kalmamızı sağlayan dur-kaç-savaş kararlarından o ana en uygun olanı en hızlı şekilde harekete geçirmemizi sağlayan bir korunma mekanizmasıdır. Standart dışı bir durumla karşılaştığımızda, vermemiz gereken en doğru tepkiyi saniyeler içinde belirleyip, hayatta kalmamıza yarar. Yani sistem; DURUM – STRES – TEPKİ – RAHATLAMA mekanizmasında çalışır. 

Tehlike geçtiğinde bedenimiz normale döner ve biz hayatımıza kaldığımız yerden devam ederiz. Yani normal koşullarda öyle olması gerekir. Ve böylesi sağlıklıdır.

Peki günlük hayatımızda yaşadığımız stres bu mu? Hayır!

Pandemi, durumu daha bir görünür hale getirdi, diğer bir deyişle üzerine tuz-biber ekti ama normalinde de sürekli olarak hayati tehlike varmış gibi yaşıyorduk zaten. Benim rehberliğim bireyleri ideal kilosuna ve zinde bir yaşama kavuşmalarını sağlamak üzerine. Stres de fazla kiloların en önemli nedenlerinden biridir daima. Maddi kaygılar, ilişkilerimizdeki uyumsuzluklar, gelecek endişesi, zaman baskısı gibi pek çok nedenden dolayı stres altında hayatlar sürdürenlerin işi daha da zorlaştı. Çünkü doz arttı.

Ama asıl önemli konu hızlı değişkenliklere adapte olma sıkıntısı. Hayatın değil, duygusal değişimlerimizin hızı.

Sonuç olarak da uzun süreli ve deşarj edilmeyen stres, beden kimyasının bozulmasına neden olmakla birlikte hem psikolojik hem de biyolojik sorunları tetikliyor. Zaten psikolojimiz ile biyolojimiz arasında sürekli yumurta-tavuk ilişkisi var. Covid-19’la birlikte artık daha iyi biliyoruz. (Hoşa giden etmenlerin oluşturduğu “eustress” ve hoşa gitmeyen etmenlerin oluşturduğu “distress” diye iki türü var stresin bu arada. Yani ani gelişen mutluluk durumu da bizde stres yaratan bir faktör. Değinmeden edemedim, başka bir yazıda detaylandıracağım)

Peki stres nedeni bir durumla karşılaştığımızda ne oluyor da bedenimiz etkileniyor bir bakalım. Anlık streste bedenimizde meydana gelen en önemli değişim kalp atım hızının artması ve nefes alış-verişimizin hızlanması. Derin ve huzurlu nefesler yerine sığ nefeslerle hayatın devam ettirilmesi. Mesela şu an, nasıl nefes alıyorsunuz?

Ne olduğunu biliyorum ama baş etmekte zorlanıyorum! diyenler için öncelikle stres yönetimindeki en önemli konuyu vurgulamalıyım.

NEyin sizde stres yarattığını tespit etmelisiniz!

Nasıl mı yapacaksınız?

Aşağıdaki durum/düşüncelerden hangisi hayatında sıkılıkla tekrar ediyor? öncelikle ona bakınız.

1 – Hasta olmaktan endişe ediyorum / korkuyorum

2 – Sevdiklerimin hasta olmasından endişe ediyorum / korkuyorum

3 – Kendimi/hayatımı sürekli başkalarıyla mukayese ediyorum

4 – Kimse beni anlamıyor

5 – Söylemek istediklerimi zamanında söyleyemiyorum, sonradan içim içimi yiyor

6 – Yediklerimden suçluluk duyuyorum

7 – Kendimi sürekli eleştiriyorum/yargılıyorum

8 – Parasız kalmaktan korkuyorum

9 – İşsiz kalmaktan korkuyorum

10 – Trafikte uzun süre kalmaktan şikayetçiyim

11 – Kendimi sürekli olarak “yapmam gereken bir şey varmış gibi” hissediyorum

12 – Bedenimde her zaman nedenli/nedensiz ağrılar var

13 – Size özel nedenlerinizi de siz ilave edebilirsiniz.

Yukarıdaki düşünceler sürekli olarak zihninizi meşgul ediyorsa, bir de modern yaşam dediğimiz “kirli hava, gürültü ve kirliliğe (radyasyon, kalabalık vs) maruz kalıyorsanız kronik stres için yeteri kadar nedeniniz var demektir. Ve düşünceleri değiştirmek, istediğiniz sürece her zaman mümkündür. Duygular, durumlar karşısındaki düşüncelerimiz etkisinde şekillenir.

Hadi gelin eski bir hikayeyi hatırlayalım.

Bir üniversitede profesör elinde bir bardak su ile derse girer. Öğrencilerine sorar. “Bu bardağı dökmeden taşımak kolay mı yoksa zor mudur?”

• “Kolay” diye yanıtlar öğrenciler hep bir ağızdan.
• Peki bu bardağı bir saat taşıdığımı düşünün. Kolay mıdır yoksa zor mu?
• O kadar kolay değil! der öğrenciler bu sefer
• Peki bir gün boyunca taşırsam?
• Daha zor der öğrenciler
• Ya bir ay?

Artık bardağı taşımak ciddi zor bir iş haline gelmiştir.

Kronik strese neden olan faktörler de böyledir. Taşıdığımız yük 1 bardak su bile olsa artık taşınmaz hale gelir. Hele ki o bardağı taşırken bir de onlarca başka iş yapmak zorundaysak.

Kıssadan hisse; elimizdeki bardağı ara ara bırakmak, kronik stresten kurtulmamız için ihtiyaçtır.

Bardağı nasıl mı bırakacağız?

1 – Tekrar eden ve sizde sıkıntı yaratan düşünceleri not edin. Değiştirmek için aksiyona geçin. Yardım almaktan çekinmeyin

2 – Gün içinde fırsat buldukça sadece nefesinize odaklanın

3 – Ayda 1 kez doğal bir ortamda vakit geçirin.

4 – Fark ettikçe omuzlarınızı gevşetin. (Hemen şu anda gevşetin)

5 – Her gün 5 dakikanızı zihninizi dinginleştirmeye ayırın

6 – Haber izlemeyi bırakın. (Sadece kötü olaylar haber olur)

7 – Haftada bir kez kaliteli bir komedi filmi izleyin

8 – Aptalca gelse de lavabodan çıkarken aynada kendinize gülümseyin

9 – Bağırsak sağlığınız kötüyse, iyileştirin 

10 – Ve son olarak; her durumun geçici olduğunu kendinize hatırlatın.

Bizi olumsuz düşüncelerden ve ortamlardan uzaklaştırıp nefes almamızı sağlayacak bu kısacık aktiviteler kronik stresi azaltmanıza ve kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olacaktır.

Stresiniz hafifledikçe yeme dürtülerinizin de azaldığını, yeme dürtüleriniz azalıkça hafiflediğinizi, hafifledikçe daha zinde olduğunuzu, zindeliğiniz arttıkça bağışıklık sisteminizin güçlendiğini fark edeceksiniz.

Zinde Yaşamın Zihinde Başladığını hatırlamanız ve bir sonraki yazımda görüşmek dileği ile…