Deflatör nedir? Deflatör nerelerde nasıl kullanılır?

Enflasyon hesaplamasında kullanılan deflatör piyasaları yakından izleyenler ve ekonomik gelişmelerin direkt etkilediği sektörler için önemli bir ölçü birimidir. Peki deflatör nedir ve nasıl hesaplanır?

Deflatör İngilizce “deflate” sözcüğünden Türkçe’ye geçmiş bir kavramdır. Kavram genellikle enflasyonla ile ters yönde bir ilişki kurmak için kullanılır. Bu tanımdan hareketle deflatörün ne işe yaradığını net olarak anlayabiliriz. Bir bakıma GSYİH’yı enflasyondan arındıran çarpandır.

Ekonomik hesaplamaların fiyat artışlarının etkilerini gidermek için kullanılan fiyat indeksidir.

Parasal terim olarak ifade edilmiş olan ekonomik büyüklüğün değerinin gerçek değere çevrilmesidir. Nominal olanın reele çevrilmesidir. Örnek verilmesi gerekirse hammadde, maliyet, ücretler gibi değerlerin gerçeğe dönüşmesidir. Yurtiçindeki malları kapsayan ve bu malları fiyat artışlarının etkilerini gidermek için kullanılan fiyat indeksidir.

Fiyatlar genel düzeyindeki artışların hafifletici aynı zamanda deflasyonist eğilimi destekleyici durumu belirten terimdir.

Bu fiyat indeksi GSYH deflatörü, ekonomide üretilmiş olan mal ve hizmetleri bütünü ile kapsamış bir fiyat indeksidir. GSYH deflatörü nominal bir diğer deyim ile cari ya da geçerli olan GSYH’nin reel GSYH’ ye oranıdır.

Nominal GSYH belirli bir yıl içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetlerin o yılın fiyat düzeyi üzerinden değerini gösterirken reel GSYH belli bir yıl içerisinde üretilen tüm mal ve hizmetleri baz alınan yılın genel fiyat düzeyi üzerinden değerinin göstergesidir.

Deflatörün Hesaplanması

Bundan hareketle a yılındaki GSYH deflatörü=nominal GSYH/reel GSYH x 100’dür.

Baz alınmış olan yılın endeks değeri 100’dür. Fiyat değeri bu endekse göre hesaplanır. Sabit bir mal ve hizmet sepetinden bahsetmek mümkün olmayan bir durumdur. Sebebi ise bir ekonomide üretilen tüm mal ve hizmetlerin parasal değeri manasına gelen GSYH kullanılmaktadır.

Ekonomideki tüm mal ve hizmetlerin hesaplanmaya dahil edilmesi demek, yıllar içerisinde değişen tüketicilerin davranışlarının mal ve hizmet tercihlerinin de hesaplanmaya dahil edildiği anlamına gelir.

Türk usulü ekonomik kriz: Döviz şokundan borç krizine mi? TIKLAYINIZ!

Bundan özetle bahsettikten sonra dikkat edilirse reel GSYH hesaplanırken miktardaki artışı belirgin olarak bulabiliriz. ( TL gibi). Şimdi ise GSYH deflatörünü hesaplayarak endeks olduğu sonucuna varacağız. Bir a yılı belirleyelim bu a yılında nominal ve reel GSYH birbirine eşit olduğu durum için a yılındaki GSYH deflatörü 100 olarak kabul edilir. A yılı baz alınması sebeple GSYH böyle belirlenmiş oldu. GSYH hesaplamak için kullanılan deflatör formülü aşağıdaki gibidir.

Deflatör= Nominal GSYHa /Reel GSYH x 100

Deflatör

Bu durumda a yılındaki nominal GSYH’si 579.80 reel GSYH’si 479.00 formülde uygular isek a yılı deflatörü 121.04 GSYH deflatörünü b yılı için hesaplar isek b yılında nominal GYSH 481.50, reel GSYH 390.10 olsun bu durumda GSYH deflatörü 187.83 olmaktadır. Bu durumda b yılında a yılına göre bir artış görünmektedir. Bu sebeple yıllar içinde enflasyon oranının elde etmiş olacağız.

Enflasyonu elde etmek için GSYH deflatöründeki % değişimleri kullanmış olduk. Bundan dolayıdır ki fiyat seviyesindeki değişimleri GSYH deflatörü göstermektedir

TÜFE ve Deflatör Arasındaki Farklar

. TÜFE indeksinde belirli bir mal ve hizmet sepeti vardır.

. GSYH deflatöründe tüm mal ve hizmetler yer alır.

.TÜFE indeksi sabitken, GSYH deflatörü yıllara göre değişiklik gösterir.

.TÜFE tüketici kullanımını gösterirken, GSYH deflatörü devlet ve firmalar tarafından alınmış malları gösterir.

.TÜFE ithal mal ve hizmetleri kapsar.

.GSYH deflatörü yurtiçi üretilen mal ve hizmetleri kapsar.

Sonuç olarak bu indeks indirgeyici anlamı taşır. Kullanılma bakımına göre bir sayı veya indeks olabilir. Deflatör cari fiyatlarla hesaplanmış bir ekonomik büyüklüğün baz alınan (nominal-reel) sabit bir yılın fiyatlarına göre hesaplanmak amacıyla kullanılır. Yani enflasyon hareketliliğinin artışını indirgemek ve hesaplamak amacıyla kullanılır. Deflatörde TÜFE’deki gibi sabit bir mal ve hizmet sepeti yoktur. Aksine tüm mal ve hizmetlerin parasal değeri vardır. Yıllar içerisinde değişe tüketici davranışlarının, mal ve hizmet tercihlerinin de hesaplanması anlamına gelmektedir.

Deflatör tüm bu hesaplamalarda bir araç olarak kullanılır. Fiyat değişimlerini ölçmeye yardımcı bir araçtır. Deflatör sayesinde bizlerde bu hesaplamaları yapmış olduk.

YAZAN: Ömer Tekdemir

YASAL UYARI

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.