Mali Kural nedir

Mali kural kavramı gündeme bomba gibi düştü. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak Dolar kurundaki dalgalanmaya değinerek gerekirse mali kural uygulanır açıklamasında bulundu. Peki mali kural nedir?

Mali kural, kurallara bağlı maliye politikası söz konusu olduğunda uygulanacak maliye politikasının esneklik limitlerini belirleyen kurallara verilen isim.

Evet, mali kural uygulanacak maliye politikalarının alt ve üst limitlerinin belli olması. Yani mali kural uygulanacak mali poliitikaların çerçevesinin belirlenmesidir.

Mali kural sürecinde ise karar alma ve uygulama aşamalarını davranışsal veya yasal normlarla düzenleyen temel ilkeler biçiminde değerlendirilmektedir. Mali kural, makroekonomik düzeyde bütçe büyüklükleri üzerine bir takım niceliksel sınırlamalar getirmek suretiyle maliye politikalarını kısıtlayan ve yakından disipline eden uygulamalar biçiminde tanımlanmaktadır. Mali kural kapsamında kamu harcamaları, vergiler, bütçe dengesi ve borçlanma düzeyi yakından izlenen öncelikli değişkenlerdir.

MAĞFİ EĞİLMEZ’E GÖRE MALİ KURAL NEDİR?

Mali Kural, kurallara bağlı maliye politikası söz konusu olduğunda uygulanacak maliye politikasının esneklik limitlerini belirleyen kurallara verilen isim.

Mali kurallar, bütçeleme sürecinin karar alma ve uygulama aşamalarını davranışsal veya yasal normlarla düzenleyen temel ilkeler biçiminde değerlendirilmektedir.

Mali kural, makroekonomik düzeyde bütçe büyüklükleri üzerine bir takım niceliksel sınırlamalar getirmek suretiyle maliye politikalarını kısıtlayan ve yakından disipline eden uygulamalar biçiminde tanımlanmaktadır. Mali kural kapsamında kamu harcamaları, vergiler, bütçe dengesi ve borçlanma düzeyi yakından izlenen öncelikli değişkenlerdir.

Selva Demiralp: Ekonomi korona virüsten nasıl etkilenir?

Mali kurallar bir yandan anayasal iktisat çalışmalarının neticesiz kalması ile oluşan boşluğun doldurulmasında, diğer yandan giderek bozulan mali disiplinin sağlanması konusundaki arayışların içerisinde birçok ülke için önemli bir seçenek olmuş ve farklı kompozisyonlarla özellikle 1990’lı yıllardan itibaren birçok ülkede uygulanmaya başlanmıştır.

Mali kurallar için genel bir amaçtan bahsetmek gerekirse mali kuralların amacının hükümetleri kısa vadeli çıkarları doğrultusunda kontrolsüz davranmamaları için disipline etmek olduğu söylenebilir. Söz gelimi birçok hükümet seçim dönemlerinde yoğun harcama ve borçlanma programlarıyla bütçe disiplinini zorlamaktadır. Bu noktada mali kurallar hükümetlere bir takım siyasal maliyetlerine rağmen gerekli vergi ve harcama politikalarını uygulayabilmeleri için yasal zemini hazırlamaktadır

MALİ KURAL NASIL UYGULANIR?

Kamu maliyesi açısından izlenecek politika iki türlü olabilir: Esnek politika ya da kurala bağlı politika. Esnek politika, maliye politikasının anayasa ve yasalarda çizili kurallar içinde yürütülmesi koşuluyla esnek biçimde yürütülmesi olarak tanımlanabilir. Kurala bağlı maliye politikası ise kamu kesiminin gelir, gider, borçlanma ve finansal yükümlülük altına girme konularında orta ve uzun dönemde izleyeceği politikaların esneklik limitlerinin belirli kurallara bağlanması olarak tanımlanabilir. Kurallara bağlı maliye politikası söz konusu olduğunda uygulanacak maliye politikasının esneklik limitlerini belirleyen kurallara mali kural adı veriliyor.

Aşıya rağmen küresel ekonomilerde W şekli kaçınılmaz

Örneğin bütçe açığı başlangıçta bütçe kanunu ile öngörülen açık miktarını aşmışsa ve artan bütçe açığını finanse edebilmek için hükümet borçlanmaya devam ediyorsa bu esnek maliye politikasının örneğidir. Yasalarda bütçe açığında artış ortaya çıksa bile bu açığa karşı yapılacak borçlanmanın artırılamayacağı öngörülmüşse o zaman kurallara bağlı maliye politikası söz konusu demektir. Bu örnekteki mali kural ise borçlanmaya konulmuş olan limittir. Bu tür limitler borçlanma üzerine konulabileceği gibi giderlerin tümü veya belirli giderler üzerine de konulabilir. Gelirler için taban düzeyleri saptanabilir. Örneğin faiz dışı fazlanın belirli bir oranda hedeflenmesi mali kural uygulamasına benzer bir görünüm sergilese de ortada bir mali kural olabilmesi için devamlılık göstermesi, yani yasalara yazılması gerekir.

Mali kural neden önemli? – Adnan NAS

Mali Kural, esas itibariyle, kamu maliyesinde istikrar sağlayacak ve maliye politikalarının, belirlenen esneklik marjları içinde, sınırlarını çizecek bir çerçeveye kamu yönetimince bağlılık taahhüdünde bulunulmasını ifade eder. Gelişmiş ya da gelişmekte olan her ülkede, tabii ki her ülkenin ekonomik koşullarına göre farklı bir kapsamda ve farklı amaçlarla uygulamaya konan bu çerçeve, birkaç yıllık bir dönem için geçerli olacağından ya hükümet programına konabilir ya da genellikle yapıldığı gibi yasal bir düzenlemeye konu edilir. Hatta bazı ülkeler, bunu değişmez bir ulusal politika haline gelmesi için anayasa içine yerleştirmiştir. Bu bakımdan en kapsamlı ve bağlayıcı düzenlemeyi yapan ülke Almanya olmuştur.

Yeni ekonomi yönetimini kısa vadede zorlayan 3 açmaz

Konunun yasal ya da anayasal bir düzenlemeye bağlanması, belirli bir hükümeti ya da partiyi değil toplumun bütün kesimlerini ve onların temsilcilerini ilgilendiren ve dolayısıyla onların da sahiplenmesini gerektiren niteliğinden kaynaklanıyor. Ayrıca iktidarda olanlara toplumdan yükselen talepler için sağlıklı bir elek, muhalefette olanlara da popülist sapmaları kontrol için demagojik olmayan bir dayanak işlevi görür.

Kapsam ve uygulama önemli

Bizde mali kural’ın uygulanacağına ilişkin resmi açıklama, geçen sonbaharda Orta Vadeli Program ile birlikte yapıldı. Buna göre temel parametrenin kamu açığının milli gelire oranına getirilecek sınır olduğu anlaşılıyor. Kamu açığı kavramı ile bütçe açığını aşan ve KİT/BİT zararlarını da içeren geniş kamu kesimi açığının kastedildiğini sanıyorum; ayrıntılarda bu daha iyi anlaşılacak. Açığın yönetiminde kamu otoritesine tanınan esneklik marjı ise açığın ve büyümenin orta vadedeki hedef büyüklüklerine göre konjonktürel performansta gözlenen farkları giderecek uyarlamalara izin verilmesi. Yani büyümenin yükseldiği yıllarda açığı daraltıcı, yavaşladığı yıllarda ise genişletici politikalar izlenebilecek.

Mali Dünyadaki uygulamalar ve biz

Dünyadaki uygulamalara bakıldığında mali kural’ın dört farklı alanda sınırlar koyduğu görülüyor. Bunlardan biri denk bütçe kuralı. İkincisi kamu borçlanmasına sınır konulması. (Bunda da kamu borcunun milli gelire oranı yanında, İngiltere ve Almanya’da uygulandığı gibi, yatırım dışında borçlanmaya izin verilmemesini öngören “Altın Kural” söz konusu olabiliyor.) Üçüncü kategori olan harcama sınırlaması ise toplam harcamalara olduğu gibi faiz dışı harcamalar gibi özel gruplara da uygulanabiliyor. Son olarak, vergi yüküne bir tavan getirilmesi ve beklenmeyen gelirlerin kullanım tarzının belirlenmesi de öngörülebiliyor. Kuşkusuz ülkeler bu kategorilerin biri ya da bir kaçının bileşimini tercih edebiliyor.

Şu ana kadarki bilgilerden bizdeki uygulamanın nasıl olacağı tam olarak belli değil. Ancak kamu harcamalarının hangilerinin ne şekilde sınırlanacağı ve kamu borç düzeyi ya da farklı idarelerin borçlanması için doğrudan sınırların söz konusu olup olmayacağı, güven ve inandırıcılık açısından önemli ayrıntılar.

Ne var ki maliye politikalarının yasayla taahhüt edilmiş bir mali disiplin önceliğine kavuşturulması, özellikle ekonominin çıpasız kaldığı kaygılarının arttığı bir aşamada, başlı başına olumlu bir gelişme. Mali Kural çerçevesi, hükümetlerin kamunun yatırım ve tüketim harcamalarının isabetine yoğunlaşmasını, sağlam kaynak aramasını ve dolaylı olarak reel kesime daha fazla kaynak bırakmasını sağlayacak.

Dünyadaki uygulamalara bakıldığında mali kural’ın dört farklı alanda sınırlar koyduğu görülüyor. Bunlardan biri denk bütçe kuralı. İkincisi kamu borçlanmasına sınır konulması. (Bunda da kamu borcunun milli gelire oranı yanında, İngiltere ve Almanya’da uygulandığı gibi, yatırım dışında borçlanmaya izin verilmemesini öngören “Altın Kural” söz konusu olabiliyor.) Üçüncü kategori olan harcama sınırlaması ise toplam harcamalara olduğu gibi faiz dışı harcamalar gibi özel gruplara da uygulanabiliyor. Son olarak, vergi yüküne bir tavan getirilmesi ve beklenmeyen gelirlerin kullanım tarzının belirlenmesi de öngörülebiliyor. Kuşkusuz ülkeler bu kategorilerin biri ya da bir kaçının bileşimini tercih edebiliyor.

Şu ana kadarki bilgilerden bizdeki uygulamanın nasıl olacağı tam olarak belli değil. Ancak kamu harcamalarının hangilerinin ne şekilde sınırlanacağı ve kamu borç düzeyi ya da farklı idarelerin borçlanması için doğrudan sınırların söz konusu olup olmayacağı, güven ve inandırıcılık açısından önemli ayrıntılar.

Ne var ki maliye politikalarının yasayla taahhüt edilmiş bir mali disiplin önceliğine kavuşturulması, özellikle ekonominin çıpasız kaldığı kaygılarının arttığı bir aşamada, başlı başına olumlu bir gelişme. Mali Kural çerçevesi, hükümetlerin kamunun yatırım ve tüketim harcamalarının isabetine yoğunlaşmasını, sağlam kaynak aramasını ve dolaylı olarak reel kesime daha fazla kaynak bırakmasını sağlayacak.

YASAL UYARI

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.