SDR Nedir ?

SDR’in türkçe karşılığı özel çekme haklarıdır. Bretton Woods döneminin (1944-1971) ortalarında, 1969 yılında, ülkelerin döviz ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak IMF tarafından yaratılan rezerv varlıktır. Dikkat ettiyseniz para demiyorum çünkü para niteliği taşımıyor. IMF de resmi sayfasında “reserve asset” terimini kullanıyor.

1-IMF, SDR’yi NASIL YARATIR?

Her ülke IMF’de söz sahibi olmak, finansman ihtiyacını karşılamak ve SDR imkanlarından yararlanmak adına IMF’e para yatırır.

1-1.IMF KOTASI NEDİR?

İşte bu yatırılan paralar SDR cinsinden ifade edilerek ülkelerin KOTA’ları olarak adlandırılır. Şu soru akla gelebilir her ülkenin KOTASI nasıl belirlenir ?

1-2.IMF KOTA FORMÜLÜ NEDİR?

Kota belirleme formülü şu şekildedir.

(0.50 * GDP + 0.30 * Openness + 0.15 * Variability + 0.05 * Reserves)compression factor

Daha fazla ayrıntı için IMF sayfasını ziyaret edebilirsiniz.

1-3. ÜLKELERİN IMF KOTALARI NE KADARDIR ? (2022)

Ülkelerin IMF deki kotaları şu listede excel dosyasında sunulmuştur.

Merak edenler için

ABD 82.994 MİLYON SDR ile toplam kotanın %17.3’üne

Japonya 30.820 MİLYON SDR ile toplam kotanın %6.4’üne

Çin 30.480 MİLYON SDR ile toplam kotanın %6.3’üne

Türkiye 4.658 MİLYON SDR ile toplam kotanın %0.9 üne sahiptir.

1-4. SDR NASIL YARATILIR?

IMF önce yaratacağı SDR’ye karar verir. Sonrasında her ülkenin kotası ölçüsünde SDR dağıtımını yapar.

Aşağıda IMF tarafından hazırlanan video sunulmuştur.

1.5. IMF KAÇ DEFA SDR DAĞITMIŞTIR?IMF, 5 defa SDR dağıtmıştır.

1.6. IMF TOPLAM NE KADAR SDR DAĞITMIŞTIR?

660.7 MİLYAR SDR YARATILMIŞTIR. ( 935.7 MİLYAR DOLAR)

1.7. SON SDR DAĞITIMINDA TÜRKİYE NE KADAR ALMIŞTIR?

Öncelikle türkiyenin kotadaki payı %0.9 dur. Son SDR dağıtımı Ağustos 2021 ‘de 650 milyar dolardır.

650 * %0.9= 6.4 milyar dolar SDR almıştır.

1.8 IMF ÜYESİ ÜLKELER BU SDR’yi NASIL KULLANMAKTADIR?

IMF üyesi ülkeler ikili ilişkilerinde ya finansal ihtiyaçlarından yada diğer amaçlarla SDR kullanmaktadırlar. SDR genel olarak dolar elde etmek için kullanılan bir mekanizma gibi görünse de ülkeler SDR sayesinde ikili ilişkide bulundukları merkez bankasının dövizine ulaşabilmektedirler. Yapılan anlaşma çerçevesinde SDR geri alınıp diğer ülkenin dövizi faiziyle birlikte ödenmektedir.

1.9 SDR ÜLKE BİLANÇOLARINA NASIL GEÇMEKTEDİR?

Ülke merkez bankası varlıklarına “SDR Varlığı” olarak, yükümlülüklere ise “SDR allocations(kredileri)” olarak geçmektedir. Türkiyenin SDR verip Rusya’dan RUBLE alması durumunda, TCMB varlıklarda SDR azalıp RUBLE artacaktır.

1.10 SDR’in DEĞERİ NEDİR ve NASIL HESAPLANIR?

Daha önce paraanaliz sitesi için yazmıştım.

1.11 SDR İŞLEMLERİNDE TARAFLAR KİMLERDİR?

IMF, IMF Üyesi ülkeler ve uluslararası kuruluşlardır(prescribed holders).

1.12 SDR ile DÖVİZ ALIMI NASIL YAPILIR?

IMF’in web sitesinde, “Gönüllü Ticaret Anlaşmaları” yoluyla üye ülkeler arasında serbestçe SDR’lerin kullanıldığı yazmaktadır. Bu anlaşmanın bir tarafında IMF diğer tarafında ise üye ülkeler/ uluslararası kuruluşlar bulunmaktadır. Bu anlaşma sadece belli bir küçük miktarda, doğrudan üye ülkelerin ve uluslararası kuruluşların birbiriyle SDR ticareti yapmasına izin vermektedir.

Bunun haricinde doğrudan üye ülkelerin ve uluslararası kuruluşların birbiriyle SDR ticareti yapmasına izin verilmektedir. Bu konuyla ilgili bir örnek bulamadığımı söylemek isterim.

1.13 SDR ile DÖVİZ ALIMI NASIL YAPILIR (MUHASEBE)?

Diyelim TCMB SDR verip Rusyadan ruble aldı

TCMB Varlık SDR(-)

TCMB Varlık Ruble Mevduat(+)

Rusya Merkez Bankası Varlık SDR(+)

Rusya Merkez Bankası Yükümlülük Banka Rezervleri(+)

Rusya Bankası Varlık Rezerv(+)

Rusya Merkez Bankası Yükümlülük Ruble Mevduat(+)

Eksik varsa twitter üzerinde tartışalım.

Doç. Dr . VeriDelisi

YASAL UYARI

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.