Liderlik potansiyelinizi keşfedin

Sizce liderlik doğuştan kazanılan bir nitelik mi? Yoksa keşfedilmesi, öğrenilmesi ve geliştirilmesi gereken saklı bir cevher mi?

Düşünün tarihin sayfalarına adını yazdırmış hangi liderler asla unutamadıklarınız. Bir lideri ebedi kılan kalbinizde, ruhunuzda ve zihninizde sarsılmaz kudreti değil mi? Sözüyle, tavrıyla, duruşuyla, bakışıyla ve hatta sessizliğiyle dahi bir lider her koşulda başkalarını etkiler.

İnsan her daim kendinde var olan potansiyelleri keşfedebilecek farkındalıkta olmalı. Kendini iyi tanımalı, deneyimleriyle gelişime açık olmalı, yaşam boyu öğrenme anlayışıyla dışarıda var olanı merakla keşfe çıkmalı. Gelişim insanı daha iyi olana taşır ve değişim yaratır. Değişim ise dönüştürür ve daha ileriye taşır.

Yaşamda her şey mutlaka gelişim, değişim ve dönüşüm yaşar. Yaşam bir su misali akarsa bulanmaz ve hep canlı tutar. Bu nedenledir ki bütünsel gelişimle ben, sen ve biz olarak fark yaratmak mümkün. O vakit yaşamınızda liderlik potansiyelinizi keşfederek fark yaratan olun. İlham olsun varlığınız gayrısına. Yaşama kattığınız nice güzelliklerle hatırlanın daima. Bütüne katkı sağlasın varlığınız. Yaşamınızı liderliğinizle ve ışığınızla parlatın. O vakit anlam taşır her yaptığınız ve ebedi hatırlanır adınız.

İnsan gelişime ne kadar açık olursa, potansiyelini de o kadar arttırabilme gücüne sahip olur. İnsan pozitif değişimle hem yaşamında, hem de başkalarında ne kadar güçlü bir etki yaratıyorsa kendinin ve yaşamının lideridir. Yeter ki kendinde saklı cevherleri keşfetmeyi arzu etsin. Yeter ki potansiyelini keşfetsin. Yeter ki fark yaratmak istesin.

Liderlik kendini bilmek, tanımak ve öz farkındalık taşır ruhunda. Liderler özgünlüğüyle ilgi uyandırır ve başkalarına da ilham olur daima. Liderlik yaşamının sorumluluğunu alabilmek, kendin ve diğerleri için değişim yaratabilmek, yaşamda ebedi iz bırakabilmek demek. Liderler var olan potansiyelleriyle başkalarına her koşulda katkıda bulunanlardır. Liderler etki gücüyle gönülden takip edilenlerdir. Liderler başarılarıyla umut verenlerdir.

Güçlü yönlerinizin ne kadar farkında olur ve bunları doğru kişilerle, doğru zaman ve koşullarda, en etkin şekilde kullanır ve başkalarına fayda sağlarsanız bu sizin liderliğinizi yansıtır. Kendinizi ve başkalarını ne kadar güçlü bir etkiyle motive edebiliyorsanız, liderliğinizle de tartışmasız etki bırakırsınız.

Liderliğe Kuramsal Bakış

Medeniyetlerin varoluşundan bugüne liderlik karşımıza çıkan bir kavram. Orhun yazıtlarına, Uygur kitabelerine, Çin Hanedanlığı döneminde kaleme alınmış savaş kitaplarına konu olmuş yıllarca. Roma ve Antik Yunan döneminden bugünlere kadar farklı bakış açılarıyla araştırılmış, tartışılmış ve kaleme alınmış.

“Lider mi doğulur yoksa lider mi olunur” diye düşünmüş kimi zaman insanlar. Lider olarak görülenlerin bazıları otokratik, bazıları demokratik, bazıları katılımcı, bazıları da etkileşimsel ya da dönüşümcü olarak nitelendirilmiş. Bu kavram üzerine çeşitli araştırmalar yürütülmüş, kuramlar geliştirilmiş ve tanımlamalar yapılmış. Liderlik güzelliğe benzetilerek, tanımlanması zor olsa da görüldüğünde etki uyandıran ve fark edilen güçte bir yetkinlik olarak nitelendirilmiş.

Liderliğin kuramsal geçmişine baktığımızda ise:

• Tarihi MÖ 400’lü yıllarda yaşamış Platon’un eserlerine kadar dayanmış.
• 1800 ve 1950’li yıllar arasında liderliğin temelinde kişisel özelliklerdeki farklılıkların önemli unsur olduğu düşünülmüş.
• 1950’li yıllarda liderlerin davranışlarının performans ve iş doyumuna olan etkisine odaklanılmış.
• 1960 ve 1980 yılları arasında liderliğin zaman ve mekâna göre farklılık gösteren, yönetimsel bir fonksiyon olduğuna vurgu yapılmış.
• 1980’lerde büyüme ve küreselleşme sonucu rekabetin artması, teknolojik gelişmeler ve toplumsal değişimler bu kavrama yeni yaklaşımlar getirmiş.
• 1980 ve 1990’lı yıllarda liderliğin özelliklerinde farklılıklar ortaya çıkarak vizyon sahibi olmanın önemine vurgu yapılmış. Liderliğin karizmatik, dönüşümcü, etkileşimci ve otantiklik gibi güncel yaklaşım tarzları literatüre taşınmış.

Yazımın ilerleyen bölümlerinde sizlerle, liderliğin satır aralarında usulca gezinelim arzu ederseniz.

Liderlik Nedir?

Günümüz iş dünyasında artık eski yönetim anlayışlarının kaybolduğu görülür. İnsanlar artık maddi değerlerden çok manevi değerlere yönelmekte. Kişilerin güçlü yönlerini ortaya çıkarabilecek ve var olan potansiyellerinden en yüksek düzeyde yararlanabilecek liderlerin varlığına ihtiyaç duyulmakta.

Tarihe baktığımızda birçok önemli isim örnek gösterilerek liderliğin özellikleri tartışılmış. Farklı açılardan ele alınarak hakkında çeşitli tanımlamalar yapılmış ve kuramlar ortaya atılmış.

Literatürde geçen tanımlamalar ışığında liderliğin ne olduğuna bakacak olursak:

• Belirli koşullarda bireysel ya da grup amaçlarının oluşturulmasında, başkalarının etkinliğini belirleme ve yön gösterme.
• İkna gücüyle başkalarını belirli amaçlara yönlendirebilme.
• Örgütleri motive etme, örgüt hedeflerini zirveye taşımada önderlik etme.
• Amaçlara ulaşmada diğer insanları etkileyebilme ve onlara ilham olabilme gibi anlamlar çıkar karşımıza.

Günümüzde liderliğin ruhunda taşıdığı özellikler; akılcı, ileri görüşlü, vizyoner, kararlı, tutarlı, azimli, erdemli, idealist, örnek olan, ilham veren, etkili iletişim kuran, hümanist, proaktif, başarı odaklı, başarısızlıktan ders çıkaran, öğrenmeye ve öğretmeye meraklı, teknolojiye ve tüm iletişim kanallarına hâkim olma şeklindedir.

Lideri Lider Yapan Nitelikler Neler?

Başarılı bir lideri, liderlik özelliğiyle zirveye taşıyan en önemli şeyin; ona inanan ve güven duyanlarla birlikte kazandığı başarılı sonuçların verimliliği ve benzer başarılarının devamlılığının gelmesi gösterilir.

Bir vasıf ve sıfat olarak liderliğin, kişilerde bazı nitelikleri zorunlu kıldığı öngörülür. Etkin bir liderlikte en önemli nitelikler arasında; karizma, entelektüel kapasite, etki gücü, güçlü iletişim yeteneği, ilham verici ve motive edici olma başlarda gelir.

Bir liderin başlıca öne çıkan genel nitelikleri ise şöyle sıralanabilir:

• Kendini iyi tanıması ve yüksek öz farkındalık düzeyi
• Yüksek öz güveni, öz saygısı ve öz disiplini
• Kendini ve çevresini yönetme becerisi
• Başkalarını etkileyebilme becerisi
• Güçlü iletişim ve ikna becerisi
• Empati yeteneği
• Entelektüel ve sorgulayıcı yapısı
• Azmi ve yüksek sorumluluk duygusu
• Uyum ve esneklik kabiliyeti
• Yenilikçi, özgün ve yaratıcı tarzı
• Güvenilirliği ve cesareti
• İleri görüşlülüğü
• Yeni tecrübeler edinme arzusu
• Hızlı ve çözüm odaklı yaklaşım tarzı
• Ekip ruhu ve paylaşımcı yaklaşım tarzı

Güncel Liderlik Yaklaşımları

Yönetim alanındaki değişimler, toplumsal değişimler, ekonomik ve sosyal değişimler, küreselleşme, teknolojik gelişmeler iş dünyasında liderlik anlayışında da değişim yarattı. Günümüzün belirsiz, öngörülemez ve değişken koşullarında çeşitli liderlik yetkinlikleriyle çözüm odaklı yaklaşımlar önem taşımakta.

İş dünyasında liderliğin önemli yetkinlikleri arasında duygusal ve sembolik davranışlar, sözsüz iletişim tarzı, vizyon sahibi olma, ilham verme, entelektüel uyarım, değerler, karşılıklı güven ve bağlılık göze çarpar.

Tarihte Mustafa Kemal Atatürk, Winston Churchill ve Mahatma Gandhi karizmatik liderliğiyle hatırlanır. Karizmatik liderler; güçlü iletişim yeteneği, yüksek öz güven ve öz saygı, vizyon oluşturabilme, destekleyici yaklaşım, risk almaktan kaçınmama ve insanların duygusal yapılarına önem verme gibi nitelikleriyle öne çıkar.

Otantik liderler ise etik ve ahlaki değerleri yüksek, umut dolu, iyimser, mütevazi, esnek, şeffaf, gelecek odaklı, pozitif yönde gelişime önem veren, öz farkındalığı ve öz disiplini yüksek, iletişim süreçlerini dengeleyen niteliklere sahiptir. Otantik liderler öz değerlerinin ve inançlarının farkında, sosyal değerlere bağlı, kendine güven duyan, samimi ve güvenilir nitelikte kişilerdir.

Dönüşümcü liderse takipçileriyle etkileşime girerek onların potansiyellerini harekete geçiren, uzun dönemli hedeflere odaklanan, belirlenen vizyonun peşinden giden, sorumlulukları gerektiğinde güncelleyen, var olan sistemleri yeniden yapılandıran yaklaşım gösterir. Dönüşümcü liderler takipçileri üzerinde motivasyon, moral ve performans gibi değişkenlerde etki gücü yüksek kişilerdir. İnsanların değer yargılarını, isteklerini ve heyecanlarını dönüştürerek harekete geçirebilme becerileri yüksektir.

Etkileşimci liderler başarıyı ödüllendirmeyle kişilerin çabalarını arttırmaya yönelik yaklaşımı benimser.  Etkileşimci liderlikte, liderle izleyenleri arasında yapılan iş ve gösterilen sadakat karşılığı ödüllendirme ilişkisi dikkat çeker. Kural ve standartlardan sapmaları araştırıp gözlemleyerek aksiyon alır. Standartlar karşılanmadığında ise müdahale söz konusudur. Etkileşimci liderler ile takipçileri arasında karşılıklı bir bağımlılık öne çıkar.

Liderliğe yönelik etki gücünü beğendiğim ve şahsen ilgimi çeken otantik liderlik stilidir. Davranışlarınızla öz benliğiniz uyum içindeyse, duygu ve düşüncelerinizi davranışlarınıza ahenkle yansıtıyorsanız, kendinizde var olan potansiyeli özgün ve yaratıcılıkla ortaya koyuyorsanız sizler de otantik liderliği ruhunuzda taşıyor olabilirsiniz. Öz farkındalığı yüksek olanlar, başkalarıyla derin ilişkiler kuranlar, koşullarını iyi tanıyanlar, kendi değerlerinin ve diğer insanların değerlerinin farkında olanlar otantik liderliğiyle dikkat çeker.

Kariyer yaşamında farklılıklarımızdan beslenebildiğimiz ölçüde, her birimiz özgünlüğümüzle ve farklı zenginlikte deneyimlerimizle başarılarımızı çoğaltırız. Her insan önce kendi yaşamının lideri olabilmeli ki, öz varlığıyla ilham verebilsin başkalarına.

Sevgiyle ve sağlıkla kalın!

Uzm. Hem. Şenay Zuhur

ACC, ICF Bütünsel Gelişim Koçu & Kariyer Koçu

Diyabetle Yaşam ve Sağlık Koçu

Kaynaklar

1. HOGG, Michael ve VAUGHAN Graham, Sosyal Psikoloji, (Çev: İbrahim Yıldız ve Aydın Gelmez), Ütopya Yayınevi, İstanbul, 2006.
2. LEBLEBİCİ, Doğan, Örgüt Kuramının Temelleri, İİBF Yayınları, Sivas, 2008.
3. SEZGÜL, İbrahim, “Liderlik ve Etik Geleneksel Modern ve Postmodern Liderlik Tanımları Bağlamında Bir Değerlendirme”, Toplum Bilimleri Dergisi, 2010.
4. BALTAŞ, Acar, Ekip Çalışması ve Liderlik, Remzi Kitabevi, Geliştirilmiş 6. Basım, İstanbul, 2005.
5. Gaye Edizler, “Karizmatik Liderlikte Duygusal Zekâ Boyutuyla Cinsiyet Faktörüne İlişkin Literatürsel Bir Çalışma,” Ege Üniversitesi İletişim Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, 2010, s.138.
6. David A. Nadler, and Micheal L. Tushman, “Beyond the Charismatie Leader; Leadership and Organizational Change,” California Management Review, Cilt:90, Sayı:32, 1990, s.77.
7. William L. Gardner v.d., “Authentic Leadership: A Review Of The Literature And Research Agenda,” The Leadership Quarterly, Texas Tech University, Volume:22, Issue:6, 2011, s.1122.
8. Ahmet Erkuş ve Ebru Günlü, “Duygusal Zekânın Dönüşümcü Liderlik Üzerine Etkileri,” İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt:9, Sayı:2, 2008, s.190.
9. Emel Topçu, Bresctick, Yönetim Düşüncesinin Evriminde Liderliğin Gelişimi ve Dönüşümcü Liderlik ve Bir Uygulama Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler.

Fotoğraf Rafael Rex Felisilda ve Unsplash aracılığıyla