İstanbul °C
Modern Ekonomi Sözlüğü
EKONOMİ SÖZLÜĞÜ
A Tipi Yatırım Fonu Ortaklığı:
Fon içtüzüklerinde/esas sözleşmelerinde asgari sınırları belirtmek kaydıyla, portföy değerinin en az %25’ini devamlı olarak mevzuata göre özelleştirme kapsamına alınan kamu iktisadi teşebbüsleri dahil Türkiye’de kurulmuş ortaklıkların hisse senetlerine yatırmış fonlar/ortaklıklar A tipi fon/ortaklık olarak adlandırılır.
Acenta:
Acentalık sözleşmesi çerçevesinde, faaliyet gösterdikleri mahalde, sadece sermaye piyasası araçlarına ilişkin alım ve satım emirlerinin aracı kuruma iletilmesine ve gerçekleşen emirlerin tasfiyesine aracılık eden gerçek kişi veya ticaret şirketleridir.
Açığa Satış
Sahip olunmayan menkul kıymetlerin ödünç alınmak sureti ile satılmasıdır.
Ağırlıklı Ortalama Fiyat :
Ortalama Fiyat bir sonraki seansa ait baz fiyatın hesaplanmasına esas teşkil eden hisse senedinin miktar ağırlıklı ve küsuratsız fiyatıdır.
Alım Satıma Aracılık :
Aracılık Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının aracılık sıfatıyla ve ticari amaçla alım-satım faaliyetini ifade eder.
Anonim Şirket :
Bir ünvana sahip, en az 5 ortak tarafından, ana sözleşmesinde yazılı konularda faaliyette bulunmak üzere, asgari 5 milyar TL sermaye ile kurulmuş olan ve esas sermayesi belli paylara bölünmüş olan sermaye şirketleridir.
Apel :
Pay bedelinin taksitle ödenmesinin söz konusu olduğu durumlarda, yönetim kurulu tarafından ortaklara yapılan çağrıdır.
Aracı Kuruluş:
Sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu’nca yetkili kılınmış bankalar ve aracı kurumlardır.
Aracı Kurum :
Sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu tarafından aracılık yetkisi verilmiş anonim ortaklıklardır.
Aracılık :
Sermaye piyasası araçlarının, yetkili aracı kuruluşlar tarafından, kendi nam ve hesabına, başkasının nam ve hesabına, kendi namına ve başkasının hesabına yapılan alım-satım faaliyetidir.
Aracılık Yüklenimi :
Yüklenimi, halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının tamamının satılacağına dair aracı kuruluş tarafından ihraççı şirkete verdiği taahhüttür. Bakiyeyi yüklenim veya tümünü yüklenim olmak üzere iki şekilde yapılabilir.
Arbitraj:
Fiyat farklarından yararlanmak amacıyla para, kıymetli maden, tahvil ve hisse senedi alım-satım işlemidir.
Gelecek hakkında karamsarlığın ve fiyatların düşeceği beklentisinin hakim olduğu piyasadır. Bu tür piyasalarda kişiler ellerindeki hisse senetlerini gelecekte daha düşük fiyattan satın alabilecekleri düşüncesi ile satarlar.
Bağımsız Dış Denetleme:
Denetleme, ortakların mevzuat ve genel kabul görmüş muhasebe ve denetleme esas ve ilkelerine uygunluk yönünden defter, kayıt ve belgelerinin yetkili bağımsız denetleme kuruluşlarınca denetlenmesidir.
Bağlı Ortaklık:
İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak en az %50 oranında oy veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerdir.
Bakiyeyi Yüklenim:
Yüklenim, sermaye piyasası araçlarının, aracı kuruluşlarca yapılan halka arz sırasında satılmayan hisse senedi miktarının bedeli satış süresi sonunda tam ve nakden ödenerek satın alınacağının ihraçcıya taahhüt edilmesini ifade eder.
Bonoları Kalkınma ve Yatırım bankalarının borçlu sıfatıyla düzenleyip, ihraç ettikleri emre veya hamiline yazılı bir sermaye piyasası aracıdır.
Banka Garantili Bonolar :
Garantili Kalkınma ve Yatırım Bankalarından kredi kullanan ortakların, bu kredilerin teminatı olarak borçlu sıfatıyla düzenleyip, alacaklı bankaya verdikleri emre muharrer senetlerden, bu krediyi kullandırmış olan bankaca kendi garantisi altında ihraç edilen bir sermaye piyasası aracıdır.
Baz Fiyat :
Bir hisse senedinin seans içinde işlem görebileceği üst ve alt fiyat adımlarının belirlenmesine esas teşkil eden fiyattır.
Başlangıç Sermayesi:
Sermayesi Kayıtlı sermaye sisteme tabi ortaklıklar için zorunlu olan asgari çıkarılmış sermaye tutarıdır.
Bedelli Sermaye Artırımı :
Sermaye Anonim ortaklıkların, arttırdıkları sermaye karşılığı çıkardıkları hisse senetlerini ortaklarına belirli bir bedel üzerinden nakden alarak (nakit karşılığı) dağıtmalarıdır. Bu şekilde ortaklara tanınan yeni pay alma (rüçhan) hakkı belirli bir süre ile sınırlıdır.
Sermaye Anonim ortaklıkların, iç kaynaklardan yaptıkları sermaye artırım karşılığı çıkarttıkları hisse senetlerini bedel almadan ortaklarına dağıtmalarıdır. Bedelsiz hisse senedi alma hakkı süresi için sınırlama yoktur.
Bileşik Endeks :
Endeks kapsamındaki hisse senetlerinin fiyatları ve halka açıklık oranları baz alınarak hesaplanan ve hisse senedi piyasasının genel bir göstergesi olan ölçümdür.
Birincil Piyasalar :
Menkul kıymetleri ihraç eden şirketler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan doğruya karşılaştıkları piyasalardır. Diğer bir anlatımla, menkul kıymetlerin ihraççı kuruluşlarca tasarruf sahiplerine ilk kez satışa sunulduğu piyasalardır.
Blok Satış:
Emir miktarı şirketin ödenmiş/çıkarılmış sermayesinin % 10’unu aşan satış işlemidir.
Boğa Piyasası:
Talebin arzdan daha çok olduğu ve borsada fiyatların tırmanışa geçtiği dönemi ifade eder.
Borsa Eksperleri:
Menkul kıymetlere ilişkin alım-satım emirlerinin ilgili iç yönetmelikte belirtilen esaslara göre karşılaştırılması ile fiyatların teşekkülünü izleme ve alım-satım işlemlerinin sonuçlandırılmasını sağlamakla yükümlü olan görevlilerdir.
Borsa Emirleri :
Müşteri emirlerinin, aracı kurum üye temsilcileri tarafından seans içinde borsa bilgisayar sistemine aktarılmasıdır.
Borsada belirli kurallara göre işleyen, organize pazarlarda işlem gören menkul kıymetlerin, borsadaki arz ve talep koşullarına göre oluşan fiyatıdır.
Borsa Payı:
İMKB üyelerinin gerçekleştirdikleri işlem hacmine göre hesaplanarak Borsa’ya ödedikleri tutardır. Söz konusu tutar Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenir.
Borsa Üyeleri :
Sermaye Piyasası Kurulu’ndan yetki belgesi ve Borsa’dan üyelik belgesi almış aracı kuruluşlardır.
Bölgesel Pazarlar ( Kot Dışı Pazar ):
Ulusal (Kot içi) Pazar’da işlem görme koşullarını taşımayan ve Borsa Yönetim Kurulu’nca geçici veya sürekli olarak Ulusal Pazardan çıkarılmasına karar verilen şirketlerin hisse senetlerine likidite sağlamak, fiyatlarının düzenli ve şeffaf bir piyasada, rekabet koşulları içinde oluşmasını temin etmek amacıyla kurulan pazardır.
Broker :
Borsamız mevzuatında Üye temsilcisi kavramı kabul edilmiş Temsilcisi olduğundan tanım “Üye Temsilcisi” maddesi altına alınmıştır.
Çıkarılmış Sermaye :
Kayıtlı sermaye sistemine tabi ortaklıkların satışı yapılmış hisse senetlerini temsil eden sermayeleridir.
Defter Değeri :
İşletmenin aktif toplamından, borçlarının düşülmesi ile bulunan öz varlığının, çıkarılmış/ödenmiş hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu bulunan değerdir.
Emrin İyileştirilmesi :
Alış emirlerinde fiyatların yukarıya, satış emirlerinde aşağıya çekilerek fiyat önceliğinin değiştirilmesidir.
Emisyon Primi :
Ortakların hisse senetlerini nominal değerinin üzerinde bir fiyatla ihraç etmeleri sonucunda satış fiyatı ile nominal değer arasında oluşan farktır. Bu gelir, ortaklıklar için vergiden muaf olup, bilançolarının pasif bölümünde öz kaynak kalemi altında yer alır.
En İyi Gayret Aracılığı:
Halka arz edilecek sermaye piyasası araçlarının izah namede gösterilen satış süresi içinde satılmasını, satılmayan kısmın ise ihraççıya iadesini veya bunları daha önce satın almayı taahhüt etmiş üçüncü kişilere satılmasını ifade eder.
Fesih:
Ortaklık faaliyetlerinin esas sözleşme şartlarına bağlı olarak ya da kanunlarda belirtilen şartlardan birinin gerçekleşmesi halinde sona erdirilmesidir. Söz konusu durum gerçekleştiğinde ortaklık hisse senetleri Borsa kotundan çıkarılır.
Finansman Bonoları:.
İhraçcıların borçlu sıfatı ile düzenleyip ihraç ettikleri emre veya hamiline yazılı kısa vadeli sermaye piyasası aracıdır.
Fiyat Adımı:
Her hisse senedi fiyatı için bir defada gerçekleşebilecek asgari fiyat değişimidir.
Fiyat Marjı (Fiyat Aralığı):
Her hisse senedi için seans içinde önerilebilecek en düşük ve en yüksek fiyatlar o hisse senedi için fiyat marjını oluşturur. Mevzuat uygulamasında bu sınırlar baz fiyatın %10 altı ve üstüdür.
Fiyat Önceliği :
Hisse Senetleri Piyasası’ndan daha düşük fiyatlı satış emirlerinin, daha yüksek fiyatlı satış emirlerinden, daha yüksek fiyatlı alış emirlerinin, daha düşük fiyatlı alış emirlerinden önce karşılanmasını ifade eder.
Forward İşlemler:
Anlaşılan miktar ve fiyattan belirli bir tarihte belli bir ürünün teslim edilerek karşılığının ödeneceğine dair iki tarafın birbirine taahhütte bulunmasıdır.
Futures Piyasaları :
Fiyat dışındaki şartları standartlaştırılmış bir vadeli (forward) sözleşmenin işlem gördüğü piyasalardır. Bu piyasalarda sözleşmeye konu teşkil eden ürün kontrat şartlarına uygun olarak ileri bir teslimat tarihinden alınıp satılmaktadır.
Gayrimenkul Sertifikaları:
İhraççıların bedelleri inşa edilecek veya edilmekte olan gayrimenkul projelerinin finansmanında kullanılmak üzere ihraç ettikleri, değerleri birbirine eşit, hamiline yazılı menkul kıymettir.
Gelir Ortaklığı Senetleri:
Köprü, baraj, elektrik santrali, karayolu, demiryolu, telekomünikasyon sistemleri ile sivil kullanıma yönelik deniz ve hava limanları ile benzerlerinden, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olanların gelirlerine ortak olunması için çıkarılan senetlerdir.
Halka Açık Anonim Ortaklık :
Hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya pay sahibi sayısının 250’den fazla olduğu; yatırım ortaklıkları, yatırım fonları, halka açık anonim ortaklıklar ve özel emeklilik ve tasarruf kuruluşları ile fonlarının sermayesine doğrudan veya dolaylı olarak tek başına ya da birlikte %50 oranından fazla ortak olduğu, herhangi bir şekilde tespit olunan anonim ortaklıklardır.
Halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunmasını; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya diğer teşkilatlanmış piyasalarda devamlı işlem görmesini; halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla hisse senetlerinin satışını ifade eder.
Halka Arza Aracılık:
Sermaye piyasası araçlarının halka arz yoluyla satışına aracılık yapmaktır.
Hamiline Hisse Senedi :
Senedin hamili kim ise, o kişinin hak sahibi sayıldığı hisse senetleridir.
Hazine Bonosu:
Hazine tarafından vadesi bir yıldan kısa süreli olarak çıkarılan ve iskontolu olarak işlem gören devlet borçlanma senetleridir.
Riskten Koruma :
Nakit piyasada bulunan bir pozisyondan oluşan risklere karşı diğer piyasalarda (futures, options vs.) pozisyon alarak korunmaktır.
Hisse Senedi :
Anonim ortaklıklar tarafından çıkarılan ve anonim ortaklığın sermayesine belirli bir katılma payını temsil eden, yasal şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmiş kıymetli evraktır.
İkincil Piyasalar :
Daha önce ihraç edilmiş sermaye piyasası araçlarının işlem gördüğü piyasalardır.
İlave Kotasyon :
Hisse senetleri borsa kotunda bulunan bir ortaklığın sermaye artırımı nedeniyle ihraç ettiği yeni hisse senetlerinin kotasyon işlemini ifade eder.
İlk Kotasyon :
Ortaklık hisse senetlerinin ilk kez borsa kotuna alınmasını, ortaklığın borçluluğunu temsil eden menkul kıymetlerinin borsa kotuna alınmasını ifade eder.
İmtiyazlı Hisse Senedi :
Esas sözleşmede hüküm bulunmak kaydı ile, sahiplerine temettü ödemesi, rüçhan hakkı kullanımı, oy hakkı gibi konularda ayrıcalık tanıyan senetlerdir.
İrtibat Büroları :
Aracı kurumun yetkili olduğu sermaye piyasası faaliyetlerinin tanıtımını yapmak amacı ile aracı kurumu temsil etmekle görevli hizmet birimleridir. İrtibat büroları sadece müşteri emirlerini aracı kuruma iletebilirler.
İşlem Birimi :
Bir sermaye piyasası aracının, kendisi ya da katları ile işlem yapılabilecek asgari sayısını ya da değerini ifade eder. İşlem birimi olarak “lot” ibaresi kullanılır.
İşlem Hacmi :
Tüm hisse senetleri için gerçekleşen işlemlerdeki her emrin içerdiği hisse senedi sayısı ile işlem fiyatının çarpılarak elde edilen tutarların toplanmasıdır.
İşlem Miktarı :
Bir piyasada, bir seans süresince ya da belli bir dönemde alınıp satılan, el değiştiren menkul kıymet adedidir.
İştirak :
Bir ortaklık ile işletme arasında, söz konusu ortaklığın yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılma anlamında devamlı bir ticari bağ yaratan, doğrudan veya dolaylı sermaye ve yönetim ilişkisidir.
İtfa :
Sabit getirili menkul kıymet ihraç planında belirlenen tarih ve miktarlarda ana paranın yatırımcıya geri ödenmesidir.
İzahname :
Sermaye Piyasası araçlarının ihracında ya da halka arzında ortaklıklarca halkı bilgilendirmek amacıyla düzenlenmesi gereken belgelerdir.
Kamuyu Aydınlatma :
Sermaye piyasasının açıklık ve dürüstlük içinde işleyişini sağlamak, tasarruf sahipleri, ortaklar ve diğer ilgililerin zamanında bilgilendirilmesini temin etmek amacıyla, sermaye piyasası araçlarının değerini ve yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek önemli olay ve gelişmelerin kamuya açıklanmasıdır.
Kapanış Fiyatı :
Bir seansta borsa kaydına alınan en son işlem fiyatıdır.
Kar-Zarar Ortaklığı :
Ortakların, kar ve zarara ortak olmak üzere iştigal sahalarına giren tüm faaliyetlerin gerektiği finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla ihraç veya halka arz edebilecekleri bir tür sermaye piyasası aracıdır.
Katılma İntifa Senedi :
Nakit karşılığı satılmak üzere, ortaklık haklarına sahip olmaksızın kardan pay alma, tasfiye bakiyesinden yararlanma ve yeni pay alma gibi haklar sağlayan kıymetli evraktır.
Kaydi Takas :
Üyelerin, takasa olan para borçları ile takastan olan para alacaklarının hesaben ödenmesi ile menkul kıymet borçları ile menkul kıymet alacaklarının hesaben teslimidir.
Kayıtlı Sermaye :
Ortakların, esas sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, Yönetim Kurulu Kararı ile, Türk Ticaret Kanunu’nun sermaye artırımı hükümlerine tabi olmaksızın çıkartabilecekleri, azami hisse senedi miktarını gösteren ve Ticaret Sicili’nde tescil edilmiş sermayeleridir.
Konkordato :
Kendi kusuru olmaksızın mali durumu bozulmuş olan bir borçlunun alacakları ile yaptığı bir anlaşmadır. Bu anlaşma sonunda alacaklıların en az üçte iki oranındaki çoğunluğu alacaklarının belirli bir bölümünden vazgeçer, borçlu ise geri kalan borçlarını bir plan dahilinde ödemeyi kabul eder ve Ticaret Mahkemesi’nin onayı ile geçerlilik kazanır.
Kotasyon :
Bir şirkete ait menkul kıymetlerin borsa listesine alınmasıdır. Menkul kıymetlerin borsa kotuna alınması ile şirketin borsa tarafından gerekli görülen şartları yerine getirmiş olduğu anlaşılır.
Kredili Menkul Kıymet İşlemleri :
Bir aracı kuruluş nezdinde, müşteri adına kredi hesabı açılması koşulu ile müşteri ve aracı kuruluş arasında yapılacak sözleşme hükümleri çerçevesinde kredi kullanarak borçlanmak suretiyle menkul kıymet alınmasını ifade eder.
Kupon :
Hisse senedi sahiplerinin bazı ortaklık haklarının kullanımını teminen hisse senetleri üzerinde bulunan ve sistematik olarak numaralandırılmış kıymetli evraktır.
Kupür :
Para, tahvil ve hisse senetlerinin, üzerinde yazılı değere göre, her birimine verilen isimdir.
Kurtaj :
Aracı kuruluşların, aracı olarak borsada gerçekleştirdikleri işlemler karşılığında menkul kıymetlerin işlem fiyatlarıyla hesaplanan tutarı üzerinden müşterilerinden aldıkları komisyondur.
Bu kullanıcının gönderdiği tüm mesajları bul Bu mesaji bir cevapta alıntı yap
İşlem biriminin ihtiva ettiği hisse senedi sayısından (1 lot ya da 1.000 adet) daha az miktarlar için verilmiş emirlerdir.
Limit Emir :
Emri veren alıcının, işlemin gerçekleşmesi için kabul ettiği en yüksek fiyat; satıcının ise satmaya razı olduğu en düşük fiyatı belirten emir tipidir.
Lot :
Hisse senetleri piyasasında geçerli olan işlem birimidir. İMKB Hisse Senetleri Piyasası’nda, 1 lot 1.000 adet hisse senedini veya 1,000,000 TL nominal değerli hisse senedini ifade eder.
Mahsup :
Üyelerin bir piyasadan doğan alacaklarını talimatları doğrultusunda diğer bir piyasa işleminden doğan borçlarını ödemede kullanabilmeleridir.
Maktu Teminat :
Borsa üyeleri tarafından hisse senetleri piyasasında işlem yapabilmek için yatırılması gereken teminatın tüm aracı kuruluşlar için sabit tutar olarak belirlenen kısmıdır.
Mali Endeks :
Finansal sektörde yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.
Menkul Kıymet :
Ortaklık veya alacak hakkı sağlayan, belli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halinde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları SPK’ca belirlenen kıymetli evraktır.
Menkul Kıymet Borsaları :
Menkul kıymetlerin alım-satımını belli kurallar çerçevesinde bir düzen içinde yapılmasını sağlayan, piyasada oluşan fiyatların ilanına yetkili, tüzel kişiliğe haiz kurumlardır.
Menkul Kıymet Ödünç İşlemleri :
Aracı kuruluş ile müşteri arasında düzenlenen sözleşmede belirlenen esaslar dahilinde, ödünç veren taraftan açığa satış amacıyla ödünç alan tarafa, belirli bir dönem için menkul kıymetlerin verilmesi ve aynı cins menkul kıymetlerin mislen geri alınmasını ifade eder.
Merkezi Takas :
Borsada gerçekleşen tüm işlemlerin takasının yine borsada sonuçlandırılmasıdır.
Munzam Teminat :
Üçer aylık dönemlerde, her bir temerrüt matrahı 20 milyon TL veya üstü olmak kaydıyla, Hisse Senetleri Piyasası işlemlerinden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmeyerek borsaca bir günden fazla geçerli kabul edilmeyen şekilde savunmaları alınmış olarak temerrüte düşen üyelerin, toplam temerrüte düşen üyelerin, toplam temerrüt mahrahının %10’u oransal teminat veya ortalama teminatı aştığı takdirde aradaki farkın ödenmesine munzam teminat denir.
Müşteri Emirleri :
Müşterilerin borsada menkul kıymet almak ve satmak amacıyla borsa üyelerine yazılı ya da sözlü şekilde ilettikleri talimatlardır.
Nakit Piyasalar :
Vade uygulanmadan aynı gün valörlü işlemlerin yapıldığı piyasalardır.
Nama Yazılı Hisse Senetleri :
Hisse senedinin üzerinde sahibinin adının yazılı olduğu ve şirketin pay defterine kaydedilen hisse senetleridir.
Net Aktif Değer :
Belirli bir faaliyet dönemi sonunda düzenlenen bilançodaki net aktif tutarının hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunan değerdir.
Net Bakiye Prensibi :
Hisse Senetleri Piyasasında gün içinde yapılan iki seansta gerçekleşen işlemlerin netleştirilmesidir. Üyelerin, hem aynı menkul kıymet üzerinde yaptıkları alım-satımları hem de nakit olarak borç ve alacakları birbirine mahsup edilir. Üyeler takasa kalan net tutar kadar borçlu veya alacaklı olurlar. Böylece her aracı kuruluş için bir gün sonunda tüm işlemleri üzerinden net nakit borç/alacak tutarı ile her menkul kıymet için ayrı ayrı net bir kıymet borç/alacak bulunur.
Nominal Değer :
Her hisse senedi üzerinde yazılı olan fiyattır. Tahvil ve bonolarda ise, vade sonunda ödenecek değerdir.
Opsiyon :
Bir malı veya menkul kıymeti belli süre içerisinde belli bir fiyata satma veya alma hakkıdır.
Oransal Teminat:
Üçer aylık dönemlerde hesaplanan ve Borsa üyelerinin Hisse Senetleri Piyasası’nda gerçekleştirdikleri işlemlerin günlük ortalama tutarının %4’üdür.
Ortalama Teminat :
Üçer aylık hesaplama dönemlerinde tüm borsa üyeleri için hesaplanan oransal teminat tutarlarının basit ortalamasıdır.
Ödenmiş Sermaye :
Esas sermaye sistemine tabi ortaklıklarda, ortaklarca taahhüt edilen sermayenin nakden ödenmiş kısmıdır.
Özel Denetleme :
Menkul kıymetlerin halka arzı için kayda alınmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuran veya Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında olup, birleşme, devir veya tasfiye durumunda bulunan anonim ortaklıklar ile aracı kurumlar ve yatırım ortaklıklarından Kurul’ca belirlenen şirketlerin mali tablo ve raporlarının denetlenmesidir.
Özel Emir :
Borsa Yönetim Kurulu’nca her hisse senedi için ayrı ayrı belirlenmiş olan “bir seferde sisteme girilebilecek işlem miktarını” aşan ve blok satış miktarının altında olan emirlerdir.
Piyasa Fiyatı :
Sermaye piyasası aracının arz ve talebinin karşılaşması sonucu oluşan toplam değerdir.
Portföy :
Sahip olunan varlıkların aynı veya farklı özelliğe sahip birden fazla kıymete yatırılması sonucu oluşan toplam değerdir.
Portföy Yöneticiliği :
Kıymetli madenlere dayalı olanlar dahil olmak üzere sermaye piyasası araçlarından oluşturulan porföylerin müşteriler hesabına vekil sıfatıyla yönetilmesidir.
Rating (Derecelendirme) :
İhraççıların (şirket, devlet vs.) ihraç ettikleri borç niteliğindeki menkul kıymetlerin (tahvil, finansman bonosu vs.) anapara ve faizini zamanında geri ödeme yeterliliğine ne ölçüde sahip olduklarını göstermek amacıyla bağımsız kuruluşlar tarafından yapılan değerlemedir.
Referans Fiyat :
Yeni Hisse Pazarı’nda ve Rüçhan Hakkı pazarında uygulanan, hisse senetlerinin işlem görebileceği alt ve üst fiyat sınırlarının ve fiyat adımlarının belirlenmesinde esas teşkil etmeyen, fiyat tescil edilinceye kadar marj uygulanmayan, yalnızca teorik değer olarak gerçekleşecek işlemlere fiyat bakımından referans vermek amacı ile açıklanan fiyattır.
Repo :
Bir menkul kıymet işleminin başlangıç valöründe satılıp, bitiş valöründe geri alınmasıdır.
Re’sen Alım-Satım :
Temerrüt halinin Borsa Yönetim Kurulu’nun belirlediği süreyi doldurması halinde, sürenin bitimini takip eden iş günü işlem konusu hisse senetlerinin temerrüde düşen üyenin pozisyonuna göre Hisse Senetleri Piyasası Müdürlüğü’nce elektronik ortamda ayrı hisse koduyla, cari fiyattan alım-satımının yapılmasıdır.
Resmi Müzayede :
Mahkemelerin, icra dairelerin ve diğer resmi dairelerin Borsa’da yapılmasını gerek gördükleri menkul kıymet satım işlemleridir.
Risk Sermayesi :
Yatırım Ortaklığı Kayıtlı sermayeli olarak kurulan başlangıç veya çıkarılmış sermayelerini esas olarak sermaye kazancı elde etmek amacıyla risk sermayesi yatırımlarına yönelterek risk sermayesi yatırımı faaliyetinde bulunan ortaklıklara denir.
Rüçhan Hakkı :
Ortakların bedelli sermaye artırımlarına mevcut ortakların öncelikle katılma hakkıdır. Söz konusu hak, hisse senedine bağlı “Yeni Pay Alma Kuponları” karşılığında ve ayrıca hisse senedi ibrazına gerek kalmaksızın yapılır.
Rüçhan Hakkı Pazarı :
Hisse senetleri Borsa’da işlem gören şirketlerin nakdi sermaye yapmak üzere belirledikleri rüçhan hakkı kullanma süresi içinde söz konusu hisse senedi üzerinde bulunan yeni pay alma kuponunun alınıp satılabilmesi için, Borsa’ca belirlenecek süre içinde açılan pazardır.
Seans :
Borsada işlemlerin başlaması ve bitmesi arasında geçen süredir.
Sermaye Artırımı :
Yeni hisse senedi ihraç edilerek mevcut ödenmiş/çıkarılmış sermayenin arttırılmasıdır.
Sınai Endeks :
Sadece sanayi sektöründe yer alan şirketlerin hisse senetlerinin fiyatlarındaki değişimler dikkate alınarak hesaplanan hisse senetleri piyasası endeksidir.
Sürekli Denetleme :
Sermaye piyasası Kanunu’na tabi ortaklıkların, mevzuat ve genel kabul görmüş denetim ve muhasebe esas ve ilkelerine uygunluk yönünden defter, kayıt ve belgelerinin her yıl denetlenmesidir.
Sınırlı Denetleme :
Ara mali tablo düzenlemekle yükümlü olan anonim ortaklıklar, aracı kurumlar, yatırım ortaklıkları ve yatırım fonlarının düzenleyecekleri ara mali tabloların, sürekli denetlemekle görevli bağımsız denetleme kuruluşları tarafından incelenmesi ve rapora bağlanmasıdır.
Taban Fiyat :
Hisse senetlerinin bir seans içinde işlem görebileceği en düşük fiyattır. Her hisse senedi için fiyat ve fiyat adımı göz önünde alınarak ayrı olarak hesaplanır.
Tahvil :
Devletin 1 yıl, anonim ortakların en az 2 yıl veya daha uzun vadeyle, ödünç para bulmak amacıyla, itibari kıymetleri eşit ve ibareleri aynı olmak üzere çıkardıkları borç senetleridir.
Takas :
Borsa’da gerçekleştirilen işlemler sonucunda oluşan borç ve alacakların karşılıklı olarak tasfiye edilmesidir.
Tasfiye Değeri – Likiditasyon Değeri :
Şirket varlıklarının belirli bir süre içinde zorunlu satışı ile sağlanabilecek değerden tüm borçlar ödendikten sonra kalan miktarın, hisse senedi sayısına bölünmesi sonucu bulunan değerdir.
Tavan Fiyatı :
Hisse senetlerinin bir seans içinde işlem görebileceği en yüksek fiyattır. Her hisse senedi için fiyat ve fiyat adımı göz önüne alınarak ayrı olarak hesaplanır.
Tefe :
Toptan Eşya Fiyat endeksidir.
Teknik Analiz :
Geçmişte piyasada oluşmuş çeşitli fiyat verilerinin, bilgisayar ve grafikler yardımıyla geleceği tahmin etmek için kullanılan bir değerleme yöntemidir.
Temellük :
Alacağın devralınması.
Temerrüt:
Borsa’da yapılan işlemler sonucunda, taahhütlerin gerektirdiği ödeme veya menkul kıymet teslimatlarının belirlenen süreler içinde gerçekleştirilmemesi sonucu oluşan durumdur.
Temettü-Kar Payı :
Ortakların dönem içinde elde ettikleri kardan mevcut ortakların pay alma hakkıdır. Söz konusu hisse senedine bağlı “Kar Payı Kuponları” karşılığında ve ayrıca hisse senedi ibrazına gerek kalmaksızın yapılır.
Teminat :
Borsa üyelerinin, borsa işlemleri dolayısıyla müşterilerine ve borsaya verebilecekleri zararlara karşılık olmak üzere, Borsa tüzel kişiliği adına yatırdıkları parasal tutardır.
Ters Repo :
Bir sabit getirili menkul kıymetin başlangıç valöründe alınıp, bitiş valöründe geri satılmasıdır.
Tescil :
Hisse senetleri piyasasında yapılan işlemlerin Borsa tarafından kayıt edilmiş olmasıdır.
Tescile Mesnet Belge :
Kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim ortaklıklarda, sermaye artırım işlemleri tamamlandıktan sonra sermaye artırımın tescili için, Sermaye Piyasası Kurulu’nca verilen ve ödenmiş hisse senedi tutarını gösteren belgedir.
Teslim Karşılığı Ödeme Prensibi :
Borsa işlemlerinin takasında, tarafların takasa olan borçlarını ödedikleri nispette alacaklarının ödenmesi prensibidir.
Toptan Satışlar Pazarı :
Alıcıları önceden belli olan veya olmayan belli bir miktarın üzerindeki hisse senedi işlemlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında organize bir piyasada gerçekleşmesini sağlayan pazardır.
Tranş :
Tahvil ve Bono Piyasası’nda işlem yapabilme limiti içerisindeki her bir kademedir.
Tümünü Yüklenim :
Sermaye piyasası araçlarının, bedelli satışın başlamasından önce tam ve nakden ödenmek suretiyle tamamının satın alınarak halka satılacağının, satışı yapana karşı taahhüt edilmesidir.
Ulusal Pazar :
Borsa Yönetim Kurulu kararı ile pazarı açılmış, endekse dahil olan ve olmayan Borsa kotunda yer alan her şirket hisse senedi için alım-satım işlemlerinin gerçekleştirildiği pazardır.
Uluslararası Pazar :
İMKB Uluslararası Menkul Kıymetler Serbest Bölgesi içinde “Serbest Bölgeler Mevzuatına” göre faaliyet gösterecek, esas olarak eski Doğu Bloku Ülkeleri, Türk Cumhuriyetleri ve Orta Doğu ülkelerindeki şirketlere ait menkul kıymetlerin işlem göreceği pazardır.
Uyuşmazlık Komitesi :
Borsa işlemleri ile ilgili olarak; ülkeler arasında veya üyeler ile müşterileri arasında çıkan uyuşmazlıkların idari yoldan çözülmesine yardımcı olan komitedir.
Üye Temsilcisi – Broker
Borsa’da işlem yapma yetkisine sahip aracı kuruluş temsilcisidir.
Vadeli İşlem :
Sözleşmeye konu tarafların baz aldıkları temel ürünün sözleşmede belirtilen tarih, fiyat, kalite ve miktarda, yerde alınıp satılacağını, birbirlerine taahhüt ettikleri sözleşmelerdir.
Varlığa Dayalı Menkul Kıymet :
İhraççıların kendi ticari işlemlerinden doğmuş alacakları veya temellük edecekleri alacaklar karşılığında ihraç edebilecekleri kıymetli evraktır.
Yapay Piyasa-Yapay Fiyat:
Bir veya birkaç üyenin, bir veya birden fazla seanslar boyunca herhangi bir menkul kıymet için, söz konusu menkul kıymetin gerçek piyasa değerini yansıtmayacak şekilde fiyat teşekkül ettirecek şekilde sürekli olarak önceki alış emirleri veya sürekli olarak daha düşük fiyatlarda satış emirlerinin borsaya iletilmesi ile oluşturulmaya çalışılan piyasaya yapay piyasa denir.
Yatırım Danışmanlığı :
Müşterilere, sermaye piyasası araçları ile bunları ihraç eden ortaklık ve kuruluşlar, şirket birleşme ve el değiştirmeleri, şirketlerin finansman ihtiyacının karşılanması hakkında ve benzeri konularda yönlendirici nitelikte yazılı veya sözlü yorum ve yatırım tavsiyelerinde bulunması faaliyetidir.
Yatırım Fonu:
Halktan katılma belgeleri karşılığı toplanan paralarla, belge sahiplerinin hesabına riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet ilkesine göre sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenlerden oluşan portföyü işletmek amacıyla kurulan mal varlığıdır.
Yatırım Fonu Katılma Belgesi :
Belge sahibinin kurucu ve saklayıcı kuruma karşı sahip olduğu hakları taşıyan ve fona kaç pay ile katıldığını gösteren kıymetli evraktır.
Yatırım Ortaklığı :
Sermaye Piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda ve borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır.
Yeniden Değerleme :
Ortaklıkların aktiflerinde kayıtlı bulunan ve amortismana tabi maddi duran varlıkların enflasyon sebebiyle elde etme maliyetiyle piyasa değeri arasında oluşan farkın bilançoların sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi amacıyla maliye bakanlığı tarafından her yıl açıklanan oranlar dahilinde değerinin yükseltilmesidir.
Yeni Hisse Pazarı :
Hisse senetleri borsada işlem gören şirketlerin sermaye artırımlarını bir hesap dönemi içinde temettü ödemesinden önce gerçekleşmesi durumunda, üzerinde geçmiş yıl temettü kuponu bulunmayan “yeni” hisse senetlerinin, temettünün ödenmeye başladığı ilk güne kadar geçici süreyle işlem gördüğü pazardır.
Yeni Şirketler Pazarı :
Yeni kurulmuş olmakla birlikte büyüme potansiyeli taşıyan ve hisse senetlerini borsa kanalıyla ilk kez halka arz etmek suretiyle halka açılacak şirketlerin hisse senetlerinin Borsa’da güven ve şeffaflık ortamında, organize bir piyasada işlem görmesini sağlamak amacıyla kurulmuş pazardır.
Yetki Belgesi :
Sermaye Piyasası kurulu tarafından aracı kuruluşlara verilen ve icra edecekleri sermaye piyasası faaliyetlerini gösteren resmi belgedir.
Zaman Önceliği :
Hisse Senetleri Piyasası’nda, fiyat eşitliği halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emirlerin öncelikli olarak karşılanmasıdır.
Kaynak: Borsa OKULU
YORUMLAR