İhmal edilen konu: Yetişkin aşıları – Prof. Dr. Hakan Yaman

Aşılar zamanında ve uygun koşullarda yapıldıkları takdirde hastalıklara bağlı ölümleri ve komplikasyonları önemli derece önlemektedir. Erişkinlerdeki aşılanma en az çocuklardaki kadar ciddiye alınmalıdır.

Erişkinlerdeki aşılama gereksinimi yeni ortaya çıkan hastalıklar, farklı ülkelere seyahatlerin artması ya da bizzat çocukluk döneminde eksik kalan aşılar nedeniyle ortaya çıkmaktadır. SGK/ Sağlık Bakanlığı tarafından kısmen karşılanan erişkinlik dönemi aşıları şunlardır:

Erişkin Tip Tetanos Aşısı: Daha önce hiç aşılanmamış tüm bireylere üz doz erişkin tip difteri-tetanos (Td) aşısı yapılır, sonra ise on yılda bir tekrarlanır. On yılda bir tekrarlanan bu aşının Tetanos-difteri-aselüler boğmaca aşısı olması önerilir.

Doğurganlık Çağı Kadın/Gebe Aşılamaları ise farklılık arz eder ve uygulaması için aile sağlığı merkezine başvurulmalıdır (difteri-tetanos ve grip aşıları). Uygulaması ücretsizdir.

Kızamık Kızamıkçık Kabakulak (KKK) Aşısı: Bireyin iki doz kızamık içeren aşı (1980’lerden sonra doğanlar için) ya da KKK (2006 yılından sonra doğanlar için) aşısı uygulandığına ya da kızamık geçirdiğine ilişkin kayıt bulunuyorsa ya da kan tahlillerinde antikor saptanabiliyorsa aşı yapılması gereksizdir. Bunun dışında gebe olanlar dışında tüm erişkin bireylerde bir ay arayla iki kez KKK aşısı yaptırılmalıdır. KKK aşısı olmayan tüm bireyler aile sağlığı merkezlerinde iki doz aşısını ücretsiz yaptırabilmektedir.

Pnömokok Aşısı: Herhangi bir hastalığı yoksa 65 yaş ve üzerindeki bireyler için önerilir. Pnömokok bakterisinin yol açtığı enfeksiyonların etkisinden korunabilmek için iki tip aşı bulunmaktadır. Konjuge pnömokok aşısı (PCV13) ücretsiz olarak sağlık kurumlarında uygulanırken, polisakkarit pnömokok aşısı (PPSV23) ilgili risk gruplarına reçete karşılığında uygulanır.  EKMUD (Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği) tarafından “önce tek doz PCV13, en az bir yıl sonra PPSV23 ve 5 yıl sonrasında PPSV23 tekrarı. PPSV23’ün üçüncü tekrarının  65 yaş ve sonrasında yapılması önerilir”. Bağışıklığı   baskılayan bir hastalığı bulunuyorsa, bu kişilere aşılama daha erken yaşlarda önerilir. Bu konuyu hekiminize danışmanız önerilir.

Grip Aşısı: Altmış beş yaş ve üstü bireylerde huzurevi ya da bakımevinde kaldıklarını belgelemeleri durumunda ya da  daha da genç olup kronik hastalıkları olanlarda yılda bir defa olmak üzere reçete edilebilmektedir.  EKMUD’a göre erişkinler her yıl bu aşıyı yaptırmalıdırlar (gebeliğin ilk üç ayı haricinde). Bu konuyu hekiminize danışmanız önerilir.

Hepatit Aşılamaları: EKMUD’a göre Hepatit A ve B aşıları kan tahlillerinde antikor gösterilemeyen herkese önerilir. Sağlık Bakanlığı ise belirlediği risk gruplarına ücretsiz olarak yapmaktadır.

Aşağıdaki aşılar ise Sağlık Bakanlığı aşılama programında bulunmayan ve EKMUD tarafından önerilen aşılardır:

Zoster Aşısı: Zona hastalığına neden olan Herpes Zoster virüsünün aşısının 60 yaşından itibaren EKMUD tarafından bir kez yapılmasını önerilmektedir.

Suçiçeği Aşısı: Birey bu hastalığı geçirmemiş ise, EKMUD  erişkin yaşı boyunca bir ay arayla iki doz olarak yapılmasını önermektedir.

Meningokok Aşısı: EKMUD’a göre çocukluk çağında yapılmadıysa erişkin yaşı boyunca tek doz aşı yapılabilir.

Hemofilus Influenza b Aşısı: EKMUD’a göre çocukluk çağında yapılmadıysa erişkin yaşı boyunca birer ay arayla üç doz olarak yaptırılması önerilmektedir.

HPV Aşısı: EKMUD’a göre 26 yaşına kadar üç doz (0, 1-2, 6 ay) aşı yapılması önerilmektedir.

Bunun dışında seyahatlar sonucunda yapılması önerilen ya da şart koşulan aşılardır:

Seyahat Aşılamaları: Seyahata çıkacak bireyin aşı geçmişi ve gideceği yere göre değişen aşı uygulamaları bulunmaktadır. Ancak, seyahatten belirli bir süre önce Sağlık Bakanlığı’nın Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü’ne bağlı seyahat sağlığı birimlerine başvurulmalıdır. (http://www.seyahatsagligi.gov.tr/). Aşının etkisini göstermesi için birkaç haftaya gereksinim duyulması nedeniyle bu birimlere aşı için birkaç hafta önce (en az bir hafta önce) başvurulmalıdır.

Hac-Umre Aşılamaları: Hac ve Umre ziyareti yapacak olan bireylere seyahatlerinden önce sağlık bakanlığı tarafından meningokok aşısı uygulaması yapılmaktadır.

EKMUD’un erişkin bireylere ilişkin aşı önerileri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

Kaynak: Ekmud. Erişkin bağışıklama rehberi. 2016. http://ekmud.org.tr/emek/rehberler/1-ekmud-rehberleri

Hastalığı olan erişkin bireyler (örn. kemiği iliği nakli, organ nakli olan, bağışıklık sistemi yetmezliği olan, dalağı ameliyat ile alınan, AIDS hastaları gibi), sağlık çalışanları ve gebelere ilave aşılama önerileri bulunmaktadır. Bu husus hastayı takip eden hekim tarafından değerlendirilmelidir.

Sağlık Bakanlığı Ulusal Aşı Programı çerçevesinde uygulanan aşılar endikasyonları doğrultusunda ücretsiz sunulurken, EKMUD’un önermiş olduğu ek aşıların bireyler tarafından karşılanması gerekmektedir. Ancak aşıların aşılanan kişi yanı sıra toplumda aşılanmamış diğer bireylere de yararlı olabileceği gerçeğine dikkat edilecek olursa, aşının uygun olan herkese önerilmesi son derece önemlidir.

Prof Dr Hakan YAMAN