Çocukların aşılarını ihmal etmeyelim!

Prof Dr Hakan YAMAN

Gündelik yaşamımızda antibiyotikler her derde deva olarak algılanmakta ve kullanılmaktadır.

Antibiyotiklerin akılcı kullanımı konusundaki çalışmalar belirli ölçüde başarılı olsa da, antibiyotiklerin uygun olmayan kullanımı devam etmektedir. Bu da, antibiyotik direncinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Asıl ihtiyacı olan hastalar antibiyotikler ile tedavi edilirken daha yüksek dozlarda, çoklu ilaç kombinasyonlarıyla ya da yan etkileri olası olan antibiyotiklerle tedavi edilmek zorunda kalınmaktadır. Direncin gelişim hızına kıyasla yeni geliştirilen antibiyotiklerin sayısı yok denecek kadar azdır. Artık yolun sonuna geldiğimiz bile ifade edilmektedir. Artık insanlar daha ağır sonuçlara neden olan sepsis, verem, sıtma, zatürre ve benzeri enfeksiyonlara maruz kalmaktadırlar.

Şu anda yaşadığımız kovid-19 karantinası çerçevesinde hijyen, sosyal izolasyon ve benzeri enfeksiyonları önlemeye yönelik tedbirleri yeniden hatırladık ve öğrendik.  Bu önlemler sadece kovid-19 için değil, tüm enfeksiyonlar için geçerlidir.

Enfeksiyonu önlemede alınan diğer önemli bir tedbir ise aşılamadır. Çocukluk çağında başlayan aşılama hizmetleri ile önemli bulaşıcı hastalıklar önlenmiş, hatta dünyadan yok edilmiştir (örn. çocuk felci, çiçek gibi). Ülkemizde ise oldukça iyi işleyen bir ulusal aşılama programı bulunmaktadır. İyi organize olmuş aile sağlığı merkezleri sayesinde aşılama yüzdelerimiz arzu edilen noktadadır. Ancak kovid-19 nedeniyle çocuklara uygulanan sokağa çıkma yasağı nedeniyle bu aşılama çalışmaları aksama riski altındadır. Ayrıca aile sağlığı merkezlerine gerekliliği az olan hasta ziyaretleri sayıca azalmış olsa da, devam etmektedir, bu koruyucu faaliyetlerin sürmesini engelleme olasılığı vardır. Kronik hastalarının raporlu ilaçlarını doğrudan eczanelerden teminleri önemli bir adımdı. Ancak buna ilaveten, acil ve gerekli olmayan diğer hizmetlere kısıtlamaların getirilmesi de bu sorunu ortadan kaldıracaktır. Aşı çağındaki çocukların ebeveynleri çocuklarını aşılatma konusunda yüreklendirilmelidirler. Aşılamalar aksatılmamalıdır.

Nature dergisinde yayınlanan yeni bir makalede, iki aşının (konjüge pnömokok ve rotavirüs aşıları) bile, çocuklarda akut üst solunum enfeksiyonu ve diare gibi hastalıkları önledikleri ve dolaylı olarak antibiyotik ihtiyacını düşürdükleri belirtilmektedir. Pnömokok aşısı ulusal aşılama programında bulunmaktadır. Pnömokoklar solunum yolu enfeksiyonlarından sorumlu iken, ulusal aşılama programında bulunmayan rotavirüs ishale neden olmaktadırlar. Rotavirüs bir virüs olması nedeniyle antibiyotiklere yanıt vermeyecektir, ancak bakteriyel enfeksiyonlarından ayırt edilmeleri zor olacağı için sıklıkla gereksiz bir biçimde antibiyotik ile tedavi edilmektedirler.

Bu çalışmada 79 az ve orta gelirli ülkenin verileri kullanılmıştır. Beş yaş altı çocuklarda pnömokok aşısının beşte bir oranda antibiyotik ile tedavi edilen akut solunum yolu enfeksiyonlarını ve rotavirüs aşısının onda bir oranında antibiyotik ile tedavi edilen ishali önledikleri anlaşılmıştır. Mevcut aşılama oranları dikkate alınarak bu iki aşının sırasıyla 23.8 milyon antibiyotik ile tedavi edilen akut solunum yolu enfeksiyonunu ve 13.6 milyon antibiyotik ile tedavi edilen ishali önledikleri hesaplanmıştır. Ayrıca pnömokların orta kulak iltihabı, sinüzit, zatürre vb. enfeksiyonlara neden olabileceklerini de göz önünde bulunduracak olursak, bu rakamların daha da artması söz konusu olacaktır.

Kişisel hijyen yanı sıra tarımsal alanda da antibiyotik kullanımının azaltılmasının antibiyotik direncinin gelişimini önlemede ek yararları olacaktır. 

Bu bağlamda alınacak tedbirler arasında çocuğunuzun aşısını aksatmamak da önemlidir. Çocuklarınızın aşılanması ile ilgili konuları aile hekiminize telefon ile danışmanız mümkündür.

Kaynaklar:

1. Sağlık Bakanlığı. Aşı Takvimi. Erişim: https://asi.saglik.gov.tr/asi-takvimi/. Erişim tarihi: 01.05.2020.
2. Lewnard, J.A., Lo, N.C., Arinaminpathy, N. et al. Childhood vaccines and antibiotic use in low- and middle-income countries. Nature (2020). https://doi.org/10.1038/s41586-020-2238-4
3. Sağlık Bakanlığı. Aşı Portali. Erişim: https://asi.saglik.gov.tr/ . Erişim tarihi: 01.05.2020
4. WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19 – 27 April 2020. Erişim: https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19—27-april-2020 . Erişim tarihi: 01.05.2020
5. Vaccines. Erişim: https://www.who.int/topics/vaccines/en/ . Erişim tarihi: 01.05.2020