Kovid-19’un yarattığı endişe ile başa çıkmak

Prof Dr Hakan YAMAN

Kovid-19 pandemisi Kovid-19 virüsünün ölümcül ve öngörülemez olduğunu göstermiştir. Bu doğal olarak gezegende bulunan her bireyi endişelendirmektedir. İnsanoğlu başına gelen bu musibetlerden her zaman başarıyla çıkmış ve bu süreçte edindiği deneyim ile yaşantısının niteliğini ve güvenliğini artırmak için yeni kazanımlarla çıkmıştır.
Ancak bu süreçte endişe ve gelecek korkusu yaşayan yine siz olmaktasınız. Bunun sıkıntısını azaltmak için ise bazı yöntemlere başvurmanız mümkündür.
Öncelikle haber kaynağınızın güvenilir olup olmadığını gözden geçirmelisiniz. Kovid-19 ile ilgili bilgiler muhtelif ve sosyal medya ve medyayı takip edenlerin zihnini bulandırmaktadır. Öncelikle Kovid-19 enfeksiyonu bulaşan ve bundan ölenlerin sayısı göründüğünden daha düşük olduğunu kabul etmeliyiz. Şu ana kadar dünya çapında bu virüsten ölen 4700 kişiden 3200 kadarı Çin’de yaşayan hastalar olmuştur. Bu hastalık özellikle Çin’de yaygındır ve ölümlerin fazla olmasının nedeni akciğer hastalıklarına davetiye çıkaran hava kirliliğinin ve sigara kullanımının dünyada en yoğun ülke olması nedeniyle Kovid-19’e bağlı ölümlerin daha fazla oldukları düşündürmektedir. Yine bir insanın trafik kazasına bağlı ölmesi %1000 oranında daha yüksektir.

Takip ettiğiniz haber sayısını azaltmakta sizi gereksiz endişelerden koruyacaktır.
İnsanda kıtlık duygusunu ise farklı yöntemler ile ortaya çıkarmanız mümkündür. Bu yöntemler günümüzde reklam endüstrisinde sıklıkla kullanılmaktadır. İnsanda oluşan ya da oluşturulan kıtlık duygusu, azalan kaynakları güvence altına almayı ve kaybolmakta olan kontrol duygusunu ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır.
Kovid-19 ise bilimin yeni karşılaştığı ve birçok bilinmezi olan bir hastalık. Bu belirsizlik insanlarda çaresizlik ve dolaylı olarak kontrol kaybını ortaya çıkarmaktadır. Bu durumda kendimizi koruma güdüsüyle azalan ve hızla tükenen ürünlere doğru yönelmemiz söz konusu olmaktadır. Bunun bilinciyle paniğe kapılmamak gerekir. Ancak yine de stresle yaşanamıyor. Bu bağlamda alışveriş kaçınmaz olabiliyor. Mağazalar bireylerin ihtiyaç fazlası ürünlere satış kotaları koyarak, bu talebi azaltabilirler.
Kovid-19’in inkübasyon süresi ile ilgili belirsizlikler devam ederken, 14 gün genel olarak kabul görür. Şu anda global pandemi ilanı nedeniyle bireysel tedbirler yanı sıra (el yıkama, bedensel temastan kaçınma, el ile yüz temasından kaçınma vb.), kalabalık yerlerde bulunmadan kaçınma gibi toplumsal tedbirler de önerilmektedir. Yurtdışında gelişmiş iseniz de otorite özellikle en az 14 gün evde geçirmenizi emretmektedir. Bu zorunlu bir ev içinde ikamet olsa da bu süreyi aileniz, çevreniz ve kendiniz lehinde kullanmalısınız. Özellikle yoğun çalışan iş insanları bu süreci ilişkilerini tazeleme ve bağlarını güçlendirmek için kullanmalıdırlar.
Ayrıca geçireceğiniz serbest zamanınıza nitelik katmak kendi elinizdedir. Esenlik için mevcut zamanı yaşamanız önerilir. Geçmişe dalmak ya da geleceğin kaygılarını yaşamak yerine şimdiki zamanı yaşamanız size güç verecektir. Gelecek perspektifi kişisel motivasyonu ve esenliğiniz için çok yararlı olsa da geçmiş ile gelecek arasında iyi bir dengenin bulunması sizin mutluluğunuz, yaşam doyumunuz ve ruh sağlığınız için yararlı olacaktır.
Şimdiki zamanınızı verimli ve nitelikli geçirebilmek için iş yoğunluğu nedeniyle yapamadığınız işlere ya da okuyamadığınız kitaplara yönelmeniz sizi mutlu edecektir. Hatta kişisel gelişiminize yatırım yaparak, bu pandemik krizden hem donanımlı hem de mutlu olarak çıkmanız mümkün olacaktır.

Kaynaklar:
Ardelt, M. (2019). Wisdom and Well-Being. In R. Sternberg & J. Glück (Eds.), The Cambridge Handbook of Wisdom (Cambridge Handbooks in Psychology, pp. 602-625). Cambridge: Cambridge University Press.
Dastagir AE. The facts on coronavirus aren’t all scary. So why so much fear? Erişim: https://www.usatoday.com/story/news/health/2020/03/12/coronavirus-fear-psychology-powerlessness-toilet-paper-sanitizer/5010095002/ . Erişim tarihi: 12.03.2020.
Cialdini, R. B. (2016). Iknanın Psikoloji. İstanbul: MediaCat.
Hoffman B. 5 Ways to Overcome the Psychological Stress of Coronavirus. Erişim: psychologytoday.com/intl/blog/motivate/202003/5-ways-overcome-the-psychological-stress-coronavirus. Erişim tarihi: 12.03.2020.
Rubin GJ, Wesley S. Coronavirus: The psychological effects of quarantining a city. BMJOpen. Erişim: https://blogs.bmj.com/bmj/2020/01/24/coronavirus-the-psychological-effects-of-quarantining-a-city/. Erişim tarihi: 13.03.2020
Ryan, R. M., and Deci, E. L. (2008). Self-determination theory and the role of basic psychological needs in personality and the organization of behavior. In O. P. John, R. W. Robbins, and L. A. Pervin (Eds.), Handbook of personality: Theory and research (pp. 654–678). New York: The Guilford Press.