Alzheimer hastaları için yeni umut

Almanya’da görev yapan Türk bilim insanı Doç. Dr. Kızıl ve ekibi, kök hücre ile beynin kendini yenilemesinin ipuçlarını veren Alzheimer’a alışılmışın dışında tedavi imkânları açabilecek yeni bir deneysel sistem geliştirdi

Alman Nörodejeneratif Hastalıklar Merkezi (DZNE) laboratuvarında görev yapan Türk bilim adamı Doç. Dr. Çağhan Kızıl ve ekibi Alzheimer’a alışılmışın dışında tedavi imkânları açabilecek yeni bir deneysel sistem geliştirdi. İlaç geliştirmek için kullanılabilecek bu sistemle Alzheimer koşullarında insan beyninin, kök hücreler kullanarak kendisini nasıl yenileyebileceğine dair ipuçlarına ulaşıldı.

Prestijli ‘Developmental Cell’ adlı bilimsel dergide yayınlanan çalışmaya göre, laboratuvarda üç boyutlu beyin ağları oluşturulduktan sonra Alzheimer içeren proteinlere maruz tutularak, tepkimeler incelendi. Böylece Alzheimer hastalığında beyindeki sinir hücrelerini onarmasının yolunu açacak bulgular ortaya kondu. Hastalık mekanizmalarını incelemek ve ilaç geliştirmek için kullanılabilecek bu sistemle Alzheimer koşullarında insan beyninin, kök hücreler kullanarak kendisini nasıl yenileyebileceğine dair ipuçları var.

‘ALTERNATİF BAKIŞ’

Çalışmada; Alzheimer’ı incelemek için beyin dokusunun özelliklerini yansıtan yeni bir sistem geliştirildi. Projenin ana yürütücüsü Doç. Dr. Çağhan Kızıl, bu deneysel aracın, Alzheimer’ı daha önce mümkün olmayan şekilde incelemek ve yeni tedavi yolları bulmaya yardım etmek için kullanılabileceğini belirtti. Kızıl, bu yönteme ‘sinir sistemi rejenerasyonu’ adını verdiklerini belirterek, şunları söyledi:

“Nöral kök hücreler sinir hücrelerinin öncülleridir. Bu hücreler beyinde doğal olarak oluşur, yeni nöronlar için bir kaynak oluşturur. Ancak Alzheimer’lı beyinlerde nöral kök hücreler bu yetenekleri yitirir ve hastalığa bağlı olarak kaybedilen nöronların yerini yenileri alamaz. Sonuçlarımız, bağışıklık sistemini modüle etmenin nöron kök hücrelerinin yeni nöronlar inşa etme potansiyelini açığa çıkarabileceğini gösteriyor. Bu yeni hücreler rejenerasyonu güçlendiriyor ve beynin hastalıkla daha iyi başa çıkmasına yardımcı oluyor. Bu, Alzheimer’ın tedavisine yönelik çalışmalara alternatif bir bakış açısına işaret ediyor.”

Kızıl ve ekibinin çalışması ‘Developmental Cell’ dergisinde yayımlandı.

‘BENZERSİZ BULUŞ’

Doç. Kızıl’ın verdiği bilgiye göre yeni hastalık modeli, yumuşak ve şeffaf bir jel içine yerleştirilmiş insan kök hücrelerine dayanıyor. Hücreler daha sonra küçük, başparmak büyüklüğünde plastik kaplarda büyütülüyor. Bir hidrojel ile insan beynine benzeyen üç boyutlu ağlar oluşturuluyor. Bu yönteme göre büyütülen hücreler, Alzheimer hastalığında yer alan ‘Amyloid-beta plaklarına’ maruz kaldıklarında, tipik patolojik özellikler gösteriyor. Çalışmada yer alan bilim insanları, Alzheimer’in bir başka özelliği olan nöronlar içindeki ‘Tau’ proteinlerinin birikimlerini gözlemledi. Dahası, sinir sistemi hücrelerinin bağlantılarında hasarlar buldu. Bunlar, şu ana kadar başka hayvan deneyi modellerinde görülmeyen, yalnızca Alzheimer hastalarında görülen klinik bulgular. Bu sistem ile Alzheimer, daha gerçekçi şekilde modellenmiş oldu. Kızıl “Kök hücreler beynin içinde nasıl davranıyorsa bizim sistemimizde de o şekilde davranıyor. Bu buluşun pek çok açıdan benzersiz olduğunu düşünüyoruz” diyor.

‘ÇÖZÜME BİR ADIM DAHA YAKLAŞTIK’

“Sonuçlarımız, beyindeki belli mekanizmalar ile oynayarak Alzheimer ile mücadele edebileceğimizi ortaya koyuyor. Tedavisi olmayan bu hastalığın çözümüne bir adım daha yaklaştırıyor” diyen Kızıl bu yöntemin yalnızca hastalık süreçlerini incelemek için değil, ilaç endüstrisinde de kullanılabileceğini kaydetti: “Uzun zamandır yanlış yere bakıyorduk, beyinde araştırmalar yapamadığımız için bulduğumuz sonuçlar gerçeği yansıtmıyordu. Biz, yarattığımız sistemle şimdi bu sorunu aşıyoruz.” (Hürriyet / İsmail Saymaz)