Başarı algısı ve başarı stratejileri

İnsan var olduğu günden bu yana hep başarma arzusunda olmuştur. Başarı her çağda önemsenen ve uğruna stratejiler geliştirilen önemli bir kavram olarak hayatımızdadır.

Günümüzün değişen dünya düzeniyle birlikte artan rekabet, bireyleri ve örgütleri bir yarış içine sokmuştur. Bu yarışın tarafları birçok başarı faktörünün etkisiyle ve başarı stratejileriyle hedeflerine arzu ettikleri şekilde ulaşma çabasında olurlar.

Başarı stratejileri günümüz dünyasının kesin olmayan, değişken, belirsiz ve karmaşık koşullarında; yapılan işlerin devamlılığının sağlanması açısından önemli bir hal almıştır. Bu nedenle başarı için hedef belirlemek ve hedeflere ulaşmak amacıyla, izlenecek yol haritasını doğru çizmek ayrıca önem taşır.

Başarı ve Başarı Algısı Nedir?

Başarıyla ilgili literatür kaynaklarına baktığımızda, başarı kavramına yönelik birçok tanım karşımıza çıkar. Bu tanımlamalara göre başarı:

• İstendiği varsayılan şey/olay/durum ya da bunlara ulaşma isteği
• Hedeflenen/istenen bir sonuca ulaşma yönünde bir ilerleme
• Anlamlı bulunan amaçların, planlanmış günlük programlarla adım adım gerçekleşmesi şeklindedir.

Peki başarı bir ihtiyaç ya da gereksinim midir? Bu sorunun yanıtını bulmak için Maslow’un beş temel ihtiyaçlar hiyerarşisine bakmakta fayda var. Bunlar; fizyolojik, güvenlik, ait olma ve sevilme, saygınlık ve kendini gerçekleştirme ihtiyaçları şeklinde sınıflandırılır. Bu ihtiyaçların her bir basamağı karşılanmadan, bir üst basamağa geçmenin mümkün olmayacağı görüşü hakim olmakla birlikte, bireyler tüm basamaktaki ihtiyaçlarını aynı anda karşılamak isteyebilirler. Günümüzde ise birçok insan için saygınlık ve kendini gerçekleştirme ihtiyacı ön plana çıkar.

İnsanlar artık iş ve özel yaşamlarında, temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için başarılı olmaları gerektiğinin farkındalığına sahiptirler. İşte bu farkındalıkla ortaya çıkan başarılı olma ya da daha üstün olma arzusu “başarı gereksinimi” şeklinde adlandırılır. Öne çıkan başlıca başarı gereksinimleri ise şunlardır:

• Başkalarının saygısını kazanma
• Başkaları tarafından onaylanma
• Ekonomik anlamda güçlü olma
• Kendi başına başarma, kendini ispatlama ya da kendini yeteli bulma
• Zorlukların üstesinden gelme
• Zor olanı hızlı ve iyi şekilde yapma
• Farklı olma ya da özgünlüğünü ortaya koyma

Bu ve benzeri başarı gereksinimleri bireylerin kişisel başarı algısını oluşturur. Kişileri iş yapmak için harekete geçiren istekleri/güdüleri ise başarılı olma arzularını ve bu duygularını karşılama ihtiyacını doğurur.

Başarı konusunda her birey, önce başarının kendisi için ne anlama geldiğinin farkında olmalı. Yaşamda anlam yüklediğiniz değerler, yaşam hedefleriniz, gelecek beklentiniz ya da öz kimliğiniz de başarı algınızı etkiler.

Başarıya Giden Yol ve Başarı Stratejileri

İnsanları başarıya götüren bir süreç vardır. Bu süreçte başarıya ulaşmak için de takip edilmesi gereken yolu, her insan kendi bilgi ve deneyimleriyle elbette bulabilir. Önemli olan bu konuya ilgisini yöneltmesi ve bilgiyi aramasıdır.

Yaşamda başarı elde etmiş insanlar, aslında başkalarına da her daim ilham kaynağı olurlar. Başarılı insanların her biri potansiyelini ortaya koymuş ve yaşama bir şekilde katkı sağlamış olanlardır. Birçok başarı hikâyesi, başarılı insanların biyografileri ya da başarılı olmanın yöntemleri üzerine kitaplar, makaleler, yazılar kaleme alınır. Başarılı insanların ortak özelliklerine yönelik birçok araştırma yapılır ve yayımlanır. Bunlar başkalarına da yol haritası olur çoğu zaman.

Başarıya ulaşmak için etkili olabilecek yol haritalarında genellikle şunlar karşımıza çıkar:

• Önce hayatta nasıl başarılı olunabileceğini öğrenmek
• Kendimizi iyi tanımak ve potansiyelimizi keşfetmek
• Yaşam amaçlarımızı ve değerlerimizi netleştirmek
• Hedeflerimizi belirlemek ve netleştirmek
• Hedeflere ulaşmak için etkili stratejiler ve planlar hazırlamak
• Doğru zamanda ve uygun koşullarda eyleme geçmek
• Çözüm odaklı düşünmek ve davranmak
• Sonuca ulaşmak için gerekenleri yapmak
• Ulaşılan sonuçlardan bir şeyler öğrenmek
• Başarı ya da başarısızlığı mutlaka değerlendirmek

Başarılı olmak kadar başarısız olmak da doğaldır. Önemli olan başarısızlığı da doğru değerlendirmek ve bir takım çıkarımlar elde etmektir. Kişilerin başarıya giden yolda karşılarına çıkan zorluklar, belirsizlikler ya da istenmeyen durumlarda baş etme yollarını belirlemeleri ve kişisel başarı stratejileri geliştirmeleri önem taşır.

Başarıyı hedefleyenlere başarı getiren başlıca stratejiler şunlardır:

• İçsel motivasyonun ya da dışsal motivasyonun sağlanması
• Kişisel amaç ve hedeflerin belirlenmesi
• Etkili bir planlama süreci (Misyon ve vizyon oluşturma, amaç ve hedef belirleme, hedeflere giden alternatif yollar belirleme, alternatifler arasından seçim yapma)
• Zaman yönetiminde etkili olma
• Stresi etkili yönetebilme
• Kişisel özelliklerin, yeteneklerin, bilgi ve becerilerin farkında olunması
• Etkili iletişim becerilerine sahip olma
• Liderlik yeteneği
• Çatışma yönetimi
• Vizyon yönetimi
• Bilgi yönetimi
• Başarının değerlendirilmesi

Başarılı İnsanların Özellikleri

“ Başarı bir yolculuktur, bir varış noktası değil.” Der Ben Sweetland.

“İnsanın yaşam düzeyini bilinçli bir çabayla yükseltme konusundaki tartışma götürmez yeteneğinden daha cesaret verici bir gerçek bilmiyorum.” Sözüyle de Henry David Thoreau başarıya dair anlamlı bir vurgu yapar.

Peki başarılı olarak görülen insanların öne çıkan özellikleri ya da başarı ilkeleri nelerdir?

Başarılı insanların yaşam ilkelerine ve bazı özelliklerine baktığımızda başlıca şunları sıralayabilirim. Başarılı insanlar:

• Sorumluluk bilinciyle yaşarlar.
• Kişilik özellikleriyle, yetenek ve becerileriyle, güçlü ve geliştirilmesi gereken yönleriyle kendilerini tanırlar.
• Kendi potansiyellerini arttırma çabasında olurlar.
• İş yaşamıyla birlikte günlük yaşam programını verimli ve planlı yürütürler.
• Gerçekçi hedefler belirleyip, hedeflerini netleştirir ve hedeflerinin peşinden giderler.
• Karar verir, uygular ve sonuçlardan ders alırlar.
• Yaptıkları işleri sadeleştirirler.
• Hayata pozitif bakar ve hatalarından ders çıkarırlar.
• Kendilerine ilham veren, değer katan ve katkı sağlayan insanlarla vakit geçirirler.
• Karşılaşacakları problemlere ya da beklenmedik olaylara hazırlıklı olurlar.
• Çözüm odaklı düşünürler ve davranırlar.
• Alternatif fırsatları görüp değerlendirirler.
• Bilinçli ve stratejik yaklaşımla kendi başarılarını kendileri oluşturabileceğini bilirler.
• Karşılıklı kazanmaya yönelik değer katan ilişkiler kurarlar.
• Yaşam boyu öğrenme ve gelişme açık olurlar.
• Araştırma, sorgulama, analitik düşünme ve çıkarım yapma yetenekleri yüksektir.
• Yaşamda ne istedikleri konusunda açık ve nettirler.
• Yaşama umutla bakarlar.
• Motivasyon kaynaklarını bilirler.
• Değişim ve dönüşüme açıktırlar.
• Sağlıklı yaşam alışkanlıklarıyla, dengeli bir hayat sürerler.

Yaşama dair deneyimlerimizi, bilgilerimizi, değerlerimizi bilgeliğe dönüştürmek ve başkalarına katkı sağlamak. Yaşama varlığımızla anlam katmak ve yaşamı insani değerlerle onurlandırmak. Tüm canlılara sonsuz saygımızı ve koşulsuz sevgimizi sunmak. Doğaya ve tüm canlı yaşama sorumluluk bilincinde olmak. İnsani değerlerimizi hassasiyetle korumak başarı demektir.

Uzm. Hem. Şenay Zuhur

ACC, ICF Bütünsel Gelişim Koçu & Kariyer Koçu

Diyabetle Yaşam ve Sağlık Koçu

Kaynaklar

1. Erdoğdu, M. Yüksel. (2006). “Yaratıcılık İle Öğretmen Davranışları ve Akademik Başarı Arasındaki İlişkiler”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 5, Sayı 17, s.95-106.
2. Eroğlu, Feyzullah. (2006). Davranış Bilimleri, Beta Yayınları, İstanbul.