Doların küresel dünyada var oluş hikayesi: Bretton Woods

Kaynak: https://www.britannica.com/event/Bretton-Woods-Conference

Bugünkü doların, küresel ticaretin bir numaralı para birimi haline gelme hikayesini merak eden var mı?

1944 yılında 2. Dünya Savaşı’nın müttefik devletleri (44 devlet) Amerika’nın Bretton Woods isimli kasabasında bir araya gelip bir anlaşmaya imza atıyorlar. Bu anlaşma, ismini de bu kasabadan alıyor: Bretton Woods Anlaşması.

Bu anlaşmadan önce dünyadaki tüm devletler ticaretlerinde kendi para birimlerini altın standardında gerçekleştiriyordu. Ama bu durum uluslararası ticarette kur oynaklığına sebebiyet veriyordu.

Amerika, 2. Dünya Savaşı’ndan Avrupa’daki müttefiklerine göre kaynakları daha az yıpranır bir şekilde çıkmıştı. Dünyanın altın arzının ¾’üne sahip olan Amerika (başka hiçbir para biriminin doların değişim yapabileceği kadar altını yoktu), etkin bir döviz sistemi oluşturma, uluslararası ekonomik büyümeyi teşvik etme, para birimlerinin devalüasyonlarını önleme bahanesiyle diğer müttefik devletleri bu anlaşmaya davet etti.

Bu anlaşma sayesinde ilk defa ABD doları, altına endekslendi.

1 ons, 35 ABD dolarına sabitlendi. Diğer tüm para birimlerinin de dolara endekslenmesi sağlandı.

“Dolar artık altının yerini almıştı. Sonuç olarak doların değeri, diğer para birimlerine göre artmaya başladı.”

Tüm katılımcı ülkeler arasında parasal konularda uluslararası işbirliği için kurumsal bir yapıya ihtiyaç olduğu konusunda mutabakata varıldı. Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası ilk defa bu anlaşma ile kuruldu.

Anlaşmaya katılan ülkeler, IMF’ye küresel bir merkez bankası gücü vermemeye karar verdiler. Bunun yerine, IMF tarafından tutulacak sabit bir ulusal para ve altın havuzuna katkıda bulunmayı kabul ettiler. IMF, para basmak ve ekonomileri para politikalarıyla etkilemek için tasarlanmamıştı.

Dünya Bankası, 2. Dünya Savaşı’nda harap olmuş Avrupa ülkelerine kredi vermek üzere kurulmuştu. Dünya Bankası’nın amacı, yükselen piyasa ülkelerindeki ekonomik kalkınma projelerine borç vermek olarak değişti.

1971’e gelindiğinde ise, ABD büyük bir enflasyon ve resesyonun kombinasyonu olan stagflasyon ile mücadele etmeye başlamıştı. Altın rezervleri belirlenen değeri karşılayamayacak derecede azalmıştı. O dönemin başkanı Nixon, doların değerini altından bağımsız hale getirdi ve altının ons başına değeri hızlıca artarak 120 dolar civarına yükseldi. Bu sayede Bretton Woods sistemi sona ermiş oldu.

Bretton Woods sistemi sona ermiş olsa da bazı temel özellikleri bakımından dünya tarihi açısından önemli yere sahip olduğu aşikardır. Bu anlaşma ile halen bazı yapılar günümüzde de işlerliğini sürdürmektedir. Bunlar:

• ABD, dünya ekonomisine egemen oldu. Küresel para birimini basabilen tek ülke haline geldi.
• Dolar, altın standardının sağlayabildiğinden daha fazla para esnekliği sağladı.
• IMF ve Dünya Bankası kuruldu.

Keyifli bir hafta sonu dileklerimle,

Sağlıcakla ve huzurla kalın.

Hande Muğlalı