Antik Yunan filozofu Sokrates’in “düşünceleri doğurmak” olarak adlandırdığı koçluk felsefesi, 1990’lı yıllarda standartları belirlenmiş bir disipline dönüşmüştür.

Yazar Timothy Gallwey’e göre koçluğun özü, insanların performanslarını azami noktaya çıkarmaları amacıyla potansiyellerini serbest bırakmalarını sağlamaktır.

Her insan kendi yaşam öyküsünün yazarı ve oynayanıdır. Koç insanın kendine özgü yaşam öyküsünde, kendini bulmasına ve kendindeki gizli hazineleri keşfetmesine katkı sağlar. Koçun iletişim sanatıyla ve güçlü sorularıyla tuttuğu aynada, kişi kendini keşif yolculuğuna çıkar. Koç ise kişinin niyeti doğrultusunda kendi yolunu çizerek, arzu ettiği hedefe ulaşacağını bilir.

Profesyonel bir koç, koçluk desteği alan müşterisinin; kendi kaynaklarını keşfederek daha verimli olmasına, ilişkilerini ve sağlığını iyileştirmiş haliyle, iş ve özel yaşamında netleşmiş hedeflerine odaklanarak arzuladığı yolda kararlılıkla gitmesine katkı sağlar.

Profesyonel koçların, koçluk sanatını icra ederken kendilerine rehber edindikleri farklı koçluk modelleri ve teknikleri karşımıza çıkar. Bu model ya da tekniklerin her biri koçun müşterisiyle yürüttüğü koçluk sürecini zenginleştiren, farklı ekollerin ruhunu taşıyan ve çeşitli metodolojileri bünyesinde barındıran birer yol haritasıdır.

Bu yazımda siz değerli okuyucularım için, koçluk sürecine rehber olan bazı koçluk modellerini ya da tekniklerini kaleme almak istedim. Katkı sağlaması temennimle…

Koçluk Sürecinde Kullanılan Koçluk Modelleri Nelerdir?

Koaktif Koçluk Modeli

Koaktif koçluk yaklaşımında koç, müşterisinin aradığı tüm yanıtlarının kendisinde olduğunu bilerek sorularıyla onu keşif yolculuğuna çıkartır. Bu koçluk modelinde müşterinin kendine dönüp bakması sağlanarak, sınırlarını ya da güçlü yönlerini ortaya çıkarması hedeflenir. Koaktif koç, içinde bulunduğu değişime odaklanan müşterisini kendi gündemi doğrultusunda daima yolda tutar. Böylece müşterisinin hayallerini ve isteklerini hatırlayarak, netleştirdiği amaç ve hedefleri doğrultusunda kararlılıkla sonuca ulaşmasına katkı sağlar.

Erickson Modeli

Bu modelin temelinde Amerikalı psikiyatrist Dr. Milton Erickson’un, insanlar üzerinde gerçekleştirdiği gözlem ve deneyleri neticesinde oluşturduğu ilkeler yer alır. Bu ilkeler insanın tam ve bütünlüğüne vurgu yapar.  Erickson koçluk modeline göre;

• Her insan gereksinimi olan kaynakları kendinde barındırır.
• İnsanın her davranışının altında pozitif bir niyet bulunur.
• Her insan içinde bulunduğu duruma göre o anda kendisi için en iyi seçimi yapar.
• Her insan için değişim kaçınılmazdır.

Gestalt Modeli

1951’de Fritz Perls tarafından geliştirilmiş olan model, kişinin kendisiyle temasa geçerek duygularının farkına varması sürecine dayanır. Modele göre kişi önce duygularının farkına varmalı, duygularını ifade edebilmeli, ardından duygularının sorumluluğunu alarak harekete geçebilmelidir. Süreç ve farkındalığa odaklanılan Gestalt Modeli’nde yarım kalmış işlerin tamamlanarak seçeneklerin görülmesi hedeflenir. Kişinin o an içinde bulunduğu ana odaklanması sağlanarak, keyifli ve sorunsuz bir yaşam yaşaması amaçlanır. Kişinin kendiyle çevresi arasında uyum ve dengeyi yakalaması da hedefler arasındadır.

Alfred Adler Koçluk Modeli

Bu model Avusturyalı psikiyatrist Alfred Adler’in bireysel psikoloji temelli kuramını ilke edinir. Adler koçluk modeli, koçlara koçluk yapmayı değil koç olma zihniyetini gösterir. Model Adler’in çalışmalarına dayanan, insan olmanın dokuz ilkesinden yola çıkarak deneysel öğrenme dinamiğine vurgu yapar.

Russell ve Sinclair (2008) tarafından yürütülmüş olan profesyonel koçluk temelleri üzerine bir çalışmada, Adler’in öne sürdüğü insan olmanın dokuz ilkesi şu şekilde kategori edilmiştir.

• Seçim-Kendine Güven-Farkındalık aşaması
• İlişki-Diyalog-Uygulama (Yöntem)
• Memnuniyet (Düşünme)
• Öğrenme (Geliştirme)
• Performans (Hareket)

Modele göre farkındalık aşamasında; kişinin güçlü yanları, değerleri ve amaçlarıyla kim olunduğunun farkındalığı, ne istediğinin farkındalığı, hedefine göre nerede durduğunun ve hedefine giden yolda nelerden destek alabileceğinin farkındalığı aşamaları yer alır. Karşılıklı güven temelli, saygı ve dengeye dayanan koçluk ilişkisinde, “hareket, düşünme ve öğrenme” döngüsüyle müşterinin aradığı yanıtları bulması sağlanır.

GROW Modeli

Koçluk sürecinde müşterinin farkındalığını arttırarak, tutum ve davranışlarıyla ilgili sorumluluk almasını sağlayan bir tekniktir. Müşterinin hedef (goal) aşamasında hedefini netleştirmesine, mevcut durum (reality) analizi yapmasına, seçenekleri (options) nelerdir bunları ortaya koymasına ve istek (will) olarak ne istediğini bulmasına katkı sağlayan bir koçluk aracıdır.

OSKAR Modeli

Çıktı (outcome), ölçeklendirme (scaling), bilgi (know-how), aksiyon (action) ve gözden geçirme (review) kelimelerinin baş harflerinden oluşan model; müşterinin çözüme odaklanmasına katkı sağlar. Modelin ölçeklendirme bölümünde, elde edilmek istenen sonuçla ilgili bir resim oluşturularak bir ölçek belirlenir ve hedefle bağ kurulması sağlanır.

CLEAR Modeli

Model Peter Hawkins tarafından ortaya atılmıştır. Bu model sözleşme (contracting), aktif dinleme (listening actively), keşfetme (exploring), aksiyon (action) ve değerlendirme (review) kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Koçluk sürecinde, koçun müşteriye nasıl yardımcı olabileceği konusunda netlik sağlaması amaçlı kullanılan bir modeldir.

STAR Modeli

Model durum (situation), hedef (target), aksiyon (action) ve sonuçlar (results) veya değerlendirme (review) kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Bu model ile yürütülen koçluk sürecinde; koç müşterisinin içinde bulunduğu durumunu, yapmak istediği davranış değişikliklerini ve bunu nasıl yapıp nasıl değerlendirebileceğini anlamasına yardımcı olur.

CIGAR Modeli

GROW ve STAR modellerinden türetilmiş olan model mevcut durum (current situation), olması gereken durum (ideal situation), mevcut durumla olması gereken durum arasındaki fark (gap between the current situation and the ideal situation), aksiyon planı (action plan) ve değerlendirme (review) kelimelerinin baş harflerinden oluşur. Müşterinin mevcut durumunu analiz ederek, geleceğe yönelik hedeflerini netleştirmesini, bulunduğu yerle geleceği arasındaki farkı kapatmaya yönelik yaklaşımlarını belirlemesine katkı sağlayan bir modeldir.

ERR Modeli

Duygu (emotion), gerçek (reality) ve sorumluluk (responsibility) kelimelerinin baş harflerinden oluşan modele göre; hislerden elde edilen bilgilerin ardındaki gerçeklere odaklanılır. Koçluk sürecinde kullanılan bu model rehberliğinde, kişinin sorumlulukları desteklenerek olumlu bir eyleme geçmesi amaçlanır.

Profesyonel koçlar; yaşamlarında değişim isteyen ve koçluk desteği almayı arzu eden kişilere, koçluk sürecinde yol arkadaşı olur nihayetinde.

Koçluk sürecinde bir koçun ajandasında farklı araçlar, teknikler ve kılavuzlar bulunur. Koçluk modelleri ya da teknikleri de koçluk sürecine rehber olan birer yol haritasıdır. Profesyonel bir koç arzu ettiği farklı koçluk modellerinden faydalanarak, koçluk sürecini daha etkili hale getirebilir.

Koçun sizinle kurduğu koçluk ilişkisinde, siz hayal ettiğiniz yaşam öyküsünü kurgular ve o öykünün içinde usulca yol alırsınız. Koç sorularının gücüyle ve sizinle kurduğu güven odaklı koçluk ilişkisiyle, yaşama bakış açınızı genişletmenize ve arzu ettiğiniz değişimi gerçekleştirmenize katkı sağlar.

Unutmayın değişim önce sizde başlar!

Uzm. Hem. Şenay Zuhur

ACC, ICF Bütünsel Gelişim Koçu & Kariyer Koçu

Diyabetle Yaşam ve Sağlık Koçu

Kaynaklar

1. Whitmore, John. (2015). Performans İçin Koçluk Potansiyeli Artırmak ve Amacı Büyütmek Koçluğun ve Liderliğin İlkeleri ve Uygulaması. (Çeviren: B. Erol). İstanbul: Paloma.
2. Tiryaki, Timur. (2014). Koçluk Okulu Profesyonel Koçluğun Yöntemleri. İstanbul: Optimist.
3. Martin, Curly. (2012). Yaşam Koçluğu El Kitabı. Etkili Bir yaşam Koçu Olmak İçin İhtiyaç Duyduğunuz Her Şey. (Çeviren: B. Erol). İstanbul: Paloma.
4. Arnold, Jackie. (2009). Coaching Skills For Leaders İn The Workplace- How To Develop, Motivate and Get The Best From Your Staf. Tavistock-Devon: How To Books.
5. Kalkavan, Selma. (2015). Koçluk Etkilediği ve Etkilendiği Örgütsel Faktörler. İstanbul: Karadeniz.